Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 192
192
vorrar og greindar. í þessu dæmi sjáum vér hvernig
menn að fara, til að ná hugtökum hlutanna og til
að kynfæra þá og ummerkja, svo sem síðar skal
getið.
8. .Hinn fjórði flokkr nafna er næsta ólíkr
nafnfiokkum þeim er fyrr eru taldir, þótt stundum
sé örðugt að finna mismun þeirra í skjótu bragði.
Þessi nöfn eru hvorki nöfn á einstökum eindum né
á eindaheildum, og mismuna því frá einnefnum og
safnheitum. Þau merkja heldr eigi samnefndar eindir
og jafnframt fleiri eða færri sameigindir eindanna,
svo sem samnefnin gjöra. Heldr eigi tákna þau eina
sérstaka eigind hlutar, þannig að hún sé samvaxin,
íbúandi og samföst hlut þeim er á eigindina, heldr
merkja þau jafnan sérstaka eigind eðr og athöín
eintóma og alveg aðskilda frá hlut þeim, er ann-
ars felr í sér eigind þessa eðr framkvæmir athöfnina.
Fyrir því kalla eg þenna nafnaflokk eintœmisnöfn.
Eintæmisnöfnin eru nú, sem þegar er sagt, einkum
dregin af einkunnum, svo sem ,lengd af langr',
,þýngdaf þúngr', ,sæta af sætr', ,hreysti af hraustr',
,réttlæti af réttlátr', ,fegrð af fagr', ,gleði af glaðr',
eðr þá, stöku sinnum, ef tilvill, af nafnorðum þeim,
er hafa einkunnar merkíng, svosem ,dygð af dugr',
(sbr dyggr), ,stygð af stuggr' (sbr. styggr), eðr
og enn af sagnorðum, sem ,hreyfð, hræríng'. Gagn-
vart eintæmisnöfnunum eru samnefnin kölluð sam-
vaxin eðr viðlcend, fyrir því að eigindirnar eru þar
jafnan hugsaðar saman við eindir sínar en eigilaus-
ar frá þeim. En þessi munr kemr lítt fram í bók-
máli voru.
Með því nú að eintæmisnöfnin merkja eingöngu
eigind og athöfn, en engan sérstakan hlut né verund,
og eru því hugnöfn en eigi hlutnöfn, en vér erum