Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 203
203
En slíkt frelsi væri, eftir kenníng alfrelsismanna,
.sama sem hið alsérstœða frcisi, það er, frelsi ótak-
markað við alt og óháð öllu; en það frelsi getr eigi
verið til hér í heimi. Öðru máli er þó að gegna
með frelsi þetta eftir hyggju þeirra manna, er kynni
kalla mega dkvœðínga, fyrir því að þeir álíta vilja
mannsins jaínan ákveðinn af hinni gildustu hvöt og
ástccðu, og því svo fast bundinn við hana og háðan
henni sem afleiðíng er orsök sinni. Flestir vísinda-
menn munu vera hyggju þessari að meira eðr minna
leyti sinnandi nú um daga. Fyrir því er einkanlega
talað eingöngu um þegnfrelsi og siðfrelsi, með því
að landslögin og siðalögmálið í brjósti manna og í
■skauti mannfélagsins eru þær tvær gildustu ástæður
og hvatir, er stýrt fá vilja manna og breytni þeirra.
Hugtak þegnfrelsis er þá ,svifrúm manns til að neyta
liæfileika sinna eftir vild sinni, þó svo að hann
skerði eigi með því jafnfrelsi annara4. En siðgæðis-
frelsið er ,svifrúm manns til að neyta hæflleika sinna
eftir vild sinni, þó svo að eiginvild hans sé jafnan
samhljóða lögmáli hins góða' (sanna, rétta, fagra og
góða).
Vér sjáum af því er nú var sagt að hugtökin eru
misjafnlega efnisrik, með því að sum þeirra hafa einúng-
is eina skapeigind eðr kynseigind (1. k. 6.), og eru svo
flestar eintæmdir og flest lýsíngarorð. Önnur hugtök
hafa tvær skapeigindir, enn önnur þrjár, og sum
hugtök hafa íjölda skapeiginda, svo sem einkanlega
eru samnefni dýra, grasa og steina. Efnisríki eðr
eigindafjöld hugtakanna er kallað inntak þeirra. En
umtak eðr yfirgrip hugtaka er aftr kallað fjöld einda
þeirra eðr verunda, er lúta undir eitt og hið sama
hugtak, er hafa hina sömu skapeigind til að bera
og enga markverða séreigind að auki, í einu orði sagt,