Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 218
218
sagníngs eðr eingöngu til nokkurs hluta þess. Máls-
greinirnar: ,Maðrinn er breyzkr', ,skemtanir eru
ginnandi', ,vínandinn örfar' munu allar altækar vera.
Aftr er máltækið: »matr er mannsins megin« eigi
altækt, því eigi er sérhver fæða nauðsynleg til þess
að maðr geti vel þrifizt. í sumtækum málsgreinum
er rökfræðislega látið ósagt til hve mikils af um-
taki umsagníngs umsögnin sé heimfæranleg. Slíkt er
alveg komið undir málefninu sjálfu; einúngis er það
gefið, að ,sumr‘ er minna en ,allr‘ og meira en
jenginn'.
6. Eðli málsgreina. Málsgreinir eru annað-
hvort jákvœðar eðr neikvœðar. Hin jákvæða máls-
grein segir, að uinsagníngr sé í flokki þeirra verunda,
sé af sama kyni eðr kynþætti, hafi þá einkunn til
að bera, hafi framkvæmt eðr framkvæmi athafnir,
alt eftir því er umsögnin skýrir frá og bendir til.
Umsagníngi og umsögn er það sameiginlegt,
eðr þau eiga saman í þeirri grein, er hin jálega
málsgrein ræðir um. En neikvæð málsgrein segir,
að umsagníngr sé eigi úr sama flokki, eigi af sömu
ætt, sé eigi gæddr einkunn þeirri, hafi enganþátt í
þeimgjörðum, er umsögnin talar um. Milli umsagníngs
og umsagnar er eigi hið minsta félag í alneikvæðum
málsgreinum. Aljákvæðar og alneikvæðar máls-
greinir standa öndverðar hvorar öðrum, þær eru
gagnstæðar. Þar af leiðir, að ef vér kunnum fulla
grein annaðhvort á þeirri aljákvæðu eðr alneikvæðu
málsgrein, þá getum vér jafnan fetað oss fram til
hinnar gagnstæðu greinar fyrirhafnarlítið eðr fyrir-
hafnarlaust. Ef sækjandinn tapar máli sínu, vitum
vér jafnskjótt, að verjandinn, andstæðíngr hans, hefir
unnið, nema málið hafi niðrfallið. Svona eru gagn-
stæðurnar eðr andstæðurnar tengdar. Ef vér segjum