Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 182
182
einstaklínga eðr eindir með öllu inntaki þeirra eðr
eigindum. Hverr eiustakr hlutr er' safn eiginda
sinna og einíng allra þeirra, hann er því öllu fremr
heild en eind. Með greind vorri greinum vér þess-
ar sérstöku heildir í dcildir sínar, svo sem jarðir í
tún, engi og úthaga, aldr manns í ár, mánuði og
daga. Vér greinum og hlutina eftir eigindum þeirra,
svo sem i dýr, grös og steina, alt eftir mismunandi
sköpulagi, stærð, lit, efni o. s. frv. Greindin telr
upp allar mislíkar eigindir hlutanna og einkenni.
Greindin fer enn lengra, hún greinir ýmsa hluti í
frumstafi þeirra eðr skapdeildir, svo sem mál alt í
málsgreinir, málsgreinir í orð, orð í samstöfur, sam-
stöfur í hljóðstafi og samhljóða. Greindin lætr hér
eigi staðar numið, hún deilir eigi að eins hlutina í
allar eigindir sínar og rekr inntak þeirra inn að
kjarnanum og upp að upptökunum, svo hlutirnir
standa sem tóm ílát eftir, heldr eineltir greindin hinar
víðtæku eigindir út úr hlutunum og setr þær sem
einstakar hugmyndir sér, svo sem hæð, dýpt, orsök,
afleiðíng, lygi, sannleika o. s. frv. Öll þessi orð eru
bara eigindir en engar sérverundir; þessar hug-
myndir eru eigindir manna og hluta, viðburða og
verka, og eiga sér því stað svo í munnheimi sem í
umheimi. En engu að síðr er mannlegt greindarafl
þó svo máttugt, að það hefir gjört eigindir þessar
og margar aðrar fleiri að hinum háleitustu hugsýnd-
um, og Platón, hinn mikli spekíngr, gjörði þær, sem
og samnefnishugtökin, að eilífum hugsjónum. A
miðöldunum var um það svo mikil kappræða og
þræta með heimspekíngunum, hvort slíkar hugsýndir
ætti sér nokkra vist í verandheimi eðr þær væri
eintóm nötn og hugarburðr, að þeir gengu í tvær
sveitir. Heita Hlytingjar þeir er skoðuðu hugsýndir