Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 194

194
vcrk' og eins ,dygðugan mann', og virðist því jafn-
rétt að þýða máltækið á þessa tvo vegu: ,dygðaverkin
hafa sjálf laun sín í sér fólgin', eðr ,dygðugir menn
uppskera sjálfir laun dygða sinna' (í góðri samvizku,
ef eigi öðru). Vér hljótum því að segja, að ókostr
hugnafnanna sé sá, að þau eru svo ótiltekin, af því
að þau gjöra eigi mál fult, og því oftlega dularfull
og tvíræð, og að þeim sé hætt við að vefja hugi
manna einskonar töfrablæju. En kostr þeirra er aftr
sá, að þau styttamál alt næstamjög, og gjöramáls-
greinirnar svo smellnar; og hvað sem annars má
að þeim finna, hljóta menn þó jafnan að játa, að
eintæmíngin og eintæmdirnar eru hinn dýrðlegasti
vottr um flug og styrkleika greindaraflsins og eitt
hið fagrasta blóm mannlegrar hugsunar.
9. Lýsíngarorðin eru í sinni röð engu síðr mark-
verð en nafnorðin. Þau merkja eigindir og einkunnir
hlutanna, sem fyrr er sagt. Hlutirnir hafa jafnan
fleiri og færri sameigindir til að bera, til dæmis,
allir líkamlegir hlutir hafa frumeigindir eðr þoleig-
indir sínar: stærð, sköpulag, stað (inng. 2.); því þótt
svo sé, að þessar þrjár eigindir sé hjá rökfræðíng-
unum dregnar að siðustu saman í þá einu eigind:
rúmfyldina, er þó auðsætt að engin rúmfyld, sem er
hið sama sem líkamleg stærð, getrverið né þáheldr
hugsuð sköpulagslaus né staðarlaus, þ. e., afstöðulaus
frá öðrum hlutum að miða. Flestir líkamlegir hlutir
bera einhvern lit, nokkrir þeirra eru seigir, aðrir
stökkvir osf. Af þessu leiðir, að flestar eigindir eru
sameigindir, og fyrir þá sök eru og flest hlutanöfn
samnefnd, svo sem gefr að skilja, með því að hlut-
irnir eru samnefndir eingöngu af því að þeir hafa
sameiginlegar eigindir til að bera. A hinn bóginn
greinast og kyn öll, kynþættir, ættir og kynkvíslir