Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 222
222
arliðrinn eðr hver af þessum mörgu ,eðum‘ tengjast
skuli við umsagninginn, né heldr greinast frá honum.
11. Það er nú einkenni allra réttilegra máls-
greina, eftir áliti margra rökíræðinga, að tengja
tvent saman eðr greina tvent að, svo sem: ,fugl er
dýr‘, ,fugl er eigi gras', og kalla þeir þvi eigi annað
réttilegar málsgreinir en þær er þetta einkenni hafa.
Aðrir rökfræðíngar fara eigi svona langt. Þó kemr
öllum rökfræðíngum saman um að skifta málsgrein-
um öllum eftir einkenni þessu i tvo flokka. Eru í
öðrum flokknum allar útlistandi eðr skýrandi máls-
greinir; en skýrandi málsgreinir eru þær, er þýða
fyrir oss orðin, svo sem gert er i orðbókum þeim,
er skráðar eru alveg á sama máli, og gert er
raunar í öllum orðbókum. Ummerkingar allar eru
og skýrandi málsgreinir, með því að þær útlista fyrir
oss eðlismerking orðanna, þær ákveða hugtökin sem
fyrr er sagt. Skýrandi málsgreinir eru mjög tíðar
í flestum fræðibókum. Rökfræðíngar, þeir er eigi
vilja telja þessar skýrandi málsgreinir með réttileg-
um málsgreinum, kalla þær orðkveðnar, af því að
þær sé máisgreinir bara í orði kveðnu, þær sé eigi
annað en lýsíng orðs en eigi hlutar þess er orðið
táknar. í hinum málsgreinaflokknum eru allar
samskeytandi eðr fræðandi málsgreinir. Þessar
málsgreinir eru þær er sömu rökfræðíngum þykja
einar vera réttilegar málsgreinir, og kalla þær því
hlutkveðnar eðr sannarlegar málsgreinir, til skilnaðar
frá hinum, af því að þær tengi hlut við hlut,
hugmynd við hugmynd, eðr sýni oss umtakssvið
hluta og málefna. Dæmi: ,þríhyrníngr er þríhliðuð
flatmynd', ,brjósthvötin (frumrænan) er með-
sköpuð færni', ,strýtan þrístrenda er hið stöðugasta
byggíngarlag'. Tvær fyrri málsgreinir þessar eru