Studia Islandica - 01.06.1976, Síða 40

38
fyrirvinnur aukapersóna, sem skipta allt að því eins miklu
máli í sögunni og aðalsöguhetja, eru jafngildar hexmi.
Störf feðra og mæðra ráða að líkindum miklu um menn-
ingarlegt umhverfi bamsins og skipta máli í sambandi við
framtíðardrauma um menntun og störf. Störf fyrirvinna
söguhetju í bók geta einnig gefið lesanda fyrirmynd að
framtiðaratvinnu, einkum ef söguhetja lítur upp til for-
eldrisins, sem verkið vinnur.
I 5.5 er fjallað um mismunun vegna þjóðfélagsstöðu og
stéttamun eins og hann kemur fram í sögunum.
5.1 Stéttaskipting er ekki eins skýr nú á tímum og
hún var fyrir hálfri öld og meira. Gamla höfðingjadýrk-
unin og virðingin fyrir embættismönnum og aðli er ekki
áberandi í neinmn hóktmi tímabilsins nema Nonnabókun-
um (202, 207, 239, 260), sem skrifaðar voru um aldamótin
síðustu. Þar er talað um heldri borgara, hefðarfólk og
tigna útlendinga, en með vaxandi áhrifum jafnaðarstefnu
hafa slík orð fallið úr tísku. Nokkur dæmi skulu nú tekin
til að sýna þetta einkenni á Nonnabókunum.
Um ríku dönsku gestina hjá amtmanninum segir í Á
Skipalóni: „Ég leit upp til þeirra með mestu lotningu, eins
og þau væru af öðrum heimi.“ (202, bls. 180) Nonni kann
skil á öllum siðareglum, þótt hann sé aðeins átta ára gam-
all: „Einn þeirra þekktum við undir eins. Það var Pétur
Hafstein amtmaður. Hann var með borðalagða húfu, og
fötin hans voru lögð gullnum borðum líka. Við hhð hans
reið gervilegur ókunnur maður . . . Þetta hlaut að vera
einhver heldri maður, því að amtmaðurinn lét hann ríða
sér við hægri hlið.“ (202, bls. 83) Og þegar talað er um
heimþrá segir „að jafnvel höm tiginna foreldra“ rati „í
þess háttar raunir“ (207, bls. 15).
Þessi aðdáun á þeim, sem hetur em menntaðir og settir
í þjóðfélaginu, er að mestu horfin úr bamabókunum, þótt
þar megi sjá stéttaskiptingu. Virðingin er fremur hundin
við einstaklinginn vegna mannkosta hans. Þó má sjá leif-