Studia Islandica - 01.06.1993, Blaðsíða 69
67
mögulegt að kanna eggjun Þuríðar frá ýmsum hliðum, og skal
þess vegna víða borið niður.
Athugasemdir Sigurðar Nordals um þær mæðgur, Þuríði og
Þorgerði, eru íhugunarverðar, svo að ég tilfæri þær í heilu
lagi:
Höfundur Heiðarv.s. er glöggskyggn á kímileg atvik og tilsvör,
og má efalaust eigna honum sinn þátt í því, að hafa dregið þau
fram og mótað. Merkilega er hið stórfellda og hörmulega ofið
saman við grátt gaman í lýsingu Þuríðar. Guðmundur bugast al-
veg af sonarmissinum, en dóttir Þorgerðar Egilsdóttur glúpnar
ekki, hefndarhugurinn heldur henni í fullu fjöri. Hún eggjar
sonu sína greypilega, rekur Barða kinnhest, brýnir þá með
herfilegum orðum og gengur eiskrandi eftir gólfinu. Synir henn-
ar bera allt með stillingu, en nokkur ertni er í orðum Steingríms:
„ekki áttu vanða til að gefa mgnnum svá kappsamliga mat.“ Og
stillingu þeirra er ofboðið, þegar kerling er komin á hest og ætlar
með þeim suður um heiði, af því að hún trúir þeim ekki til
hefndanna án frekari eggjana. Hvergi er í fornsögum skilið svo
háðulega við stórættaðan kvenskörung sem við Þuríði gömlu,
þegar hún er rekin af baki í Faxalæk, „gruflar af lœknum“ og
ríður síðan heim „ok eigi prendi fegin“. Höfundurinn leyfir sér
að hlakka yfir óförum hennar. í Laxdælu, þar sem lýsing Þor-
gerðar vafalaust er ekki ósnortin af lýsingu dóttur hennar í
Heiðarv.s., fer gamla konan með sonum sínum í atförina að
Bolla. Synir hennar letja hana hógværlega, „kváðu slíkt ekki
kvennaferðir“. Hún svarar líkt og Þuríður. „Þeir segja hana
ráða mundu“. Það væri fjarri smekk þess höfundar, að láta sonu
Ólafs pá og bræður Kjartans beita móður sína óhæversklegum
brögðum.1
Ekki verður því andmælt, að lýsing Sigurðar Nordals hvílir á
sálfræðilegri þekkingu á mannlegu atferli. En Sigurður styðst
við forsendur, sem fá naumast staðist. Hann gerir augljóslega
ráð fyrir því, að frásagan af hinni háðulegu útreið Þuríðar eigi
rót sína í munnmælum — eins og raunar flest atvik Heiðar-
vígasögu — sem höfundur hafi dregið fram og mótað. í annan
stað ráði einkum ólíkur bókmenntasmekkur meðferð höf-
1
Hvs., cxxxii-cxxxiii.