Studia Islandica - 01.06.1993, Blaðsíða 154
152
móður sinni, og hann ber konu sína. Hann er táknmynd bar-
dagamannsins. Veröld hans eru barsmíðar. Víga-Styrr
og Víga-Barði eru báðir ófriðarmenn, eiga ekki heima í
kristnu samfélagi. En hver er munur þeirra?
Saga Víga-Styrs er í meginatriðum þáttakennd röð tilefnis-
lausra mannvíga án verulegrar stígandi. Allir óttast hann,
enginn er óhultur. Hann leitar uppi sakargiftir og gengur á
milli bols og höfuðs á mönnum án minnstu vægðar. Sakarefn-
ið er aukaatriði, drápið sjálft aðalatriði. Ekki verður komið
auga á, að nein sæmdarkrafa, sem eigi sér stoð í samfélaginu,
þvingi Víga-Styr til að taka menn af lífi. Manndrápin líkjast
djöfullegri skemmtun. Hann brýtur boðorð guðs og manna og
fyrir það brennur hann í eilífum eldi helvítis.
Allt öðru máli gegnir um Barða. Mannvíg hans eru einungis
bundin við þau stórræði, sem hann drýgir til að koma fram
hefndum eftir bróður sinn, og í því efni styðst hann við rót-
gróin siðagildi í hugsunarhætti samfélagsins. Barði á ekki
margra kosta völ, því að flestir í nánasta umhverfi hans krefj-
ast þess af honum, að hann láti mann koma fyrir mann, svo að
hann haldi sæmd sinni og ættar sinnar. Þetta skýrir endurtekn-
ar brýningar Þuríðar móður hans og andann í heimilisfólkinu
í Ásbjarnarnesi. Þórður melrakki kveður Barða draga halann
sinn, þar til hann hafi komið fram hefndum. Þórarinn segist
vera að gæta sóma Barða og ættarinnar, þegar hann leggur á
ráðin um Heiðarvígin, og fylgdarmenn Barða eru haldnir skil-
yrðislausri hefndarhugsjón.1
Ekki leikur á tveim tungum, að siðaskoðun samfélagsins
leggur Barða skyldur á herðar, og hann vill ekki bera bróður
sinn í sjóði. Sá sem bregst þeirri skyldu að jafna sakir, þegar
flekkur hefur fallið á nafn ættarinnar, er níðingur kallaður,
eins og fram kemur í orðaskiptum Hildigunnar og Flosa í
Njálu og Sigríðar og Þóris hunds í Ólafs sögu helga Snorra
Sturlusonar.2 En hvar á að bera niður, þegar vegandinn er
Sjá t.d. Hvs., 296. Þegar Barði leitar liðsinnis til hefnda, má segja, að við-
kvæði manna sé almennt hið sama: Þótt fyrr hefði verið.
Njála, 291; Hkr. II, 213. — Sjá Grónbech: Vor folkeœt i oldtiden /, 57-
107.