Studia Islandica - 01.06.1993, Blaðsíða 212
210
Af þessu má marka, að hugmyndum ritskýrenda um þróun
og stílhreinsun fornsagnanna er augljóslega áfátt.1 Lærdóms-
ríkt er að tilfæra orð Sigurðar Nordals um viðvaningslegan stíl
og handbrögð höfundar Heiðarvígasögu til þess að skilmerki-
lega komi fram, hvaða ályktanir hann dregur af þeim um ald-
ur sögunnar:
Nú mætti að vísu halda því fram, að þetta kæmi af sérvizku og
klaufaskap höfundar sjálfs og ætti ekkert skylt við aldur sögunn-
ar. Er sjálfsagt að hafa það jafnan í huga, að ritarar ísl. sagna
voru misjafnlega gefnir og gerðir, ekki síður en aðrir rithöfund-
ar, þó að sagnaritunin í heild sinni beri vott um vaxandi tækni,
sem sýnir, að menn voru fúsir að læra hver af öðrum. En hins
vegar er þess að gæta, að höfundur Heiðarv. s. er allt annað en
bjáni eða baglari, þó að honum fatist með köflum. Hann er í
aðra röndina snillingur. Það er ástæðulaust að halda, að hann
hefði ekki bæði viljað og kunnað að læra af betur samsettum
ritum, ef hann hefði átt kost á að lesa þau. Er skynsamlegast að
líta svo á, að gallar sögunnar stafi af því, að verið var að skapa
nýja tegund bókmennta, þar sem engin bein fyrirmynd var til.
Hér var brautryðjandi að verki.2
Úr vöndu er að ráða. Hvert stefnir listræn þróun bókmennta-
greinar? Frá tilgerð, hinu grófa og smekklausa, til listar? Eða
frá hinu hóflega og smekkvísa til oflistar? Flestir munu hallast
að síðara kostinum. Sigurður telur höfund Heiðarvígasögu
vera í senn klaufa og snilling. En erum við nokkru nær um rit-
unartímann? Hvort á klaufaskapurinn eða snilldin að ákveða
aldur sögunnar?
Theodore M. Andersson hefur bent á, að hugtökin tilgerð
og oflist væru yfirleitt höfð um hnignun en ekki bernskuskeið
bókmennta, og þess vegna væri greinilega um þversögn að
ræða. Andersson hefur ekki beinlínis dregið í efa tímasetn-
ingu Heiðarvígasögu, en hann hefur ótvírætt sýnt fram á, að
sagan beri vitni um list á háu stigi, og á hann þar einkum við
1 Einar Ólafur Sveinsson: Ritunartími íslendingasagna, 132, 135.
2
Hvs., cxxxvii.