Studia Islandica - 01.06.1993, Blaðsíða 164
162
„Haf þykk fyrir vinr; stórvel er mælt, ok þat sýnt, sá, er á bak
gengr, er at vísu griðníðingr, ok sé hann við staddr."1
Þorgils verður vís hins sanna, að Barði er þar í flokk kominn
með þeim Snorra, en Þorgils vill eigi ganga á grið þau, sem
hann hafði sjálfur mælt fyrir, og með því móti kemst Barði
óskaddur af þeim fundi líkt og Grettir af Hegranessþingi.
Hvers vegna felldi höfundur Heiðarvígasögu þessi rækilegu
griða- og tryggðamál inn í sögu sína og það í heilu lagi? Allir
fræðimenn, sem um þetta hafa fjallað, hafa litið svo á, að
griðaformálinn væri aðeins þurr og hrár lagafróðleikur og list-
rœn lýti á sögunni, hann eigi með allri sinni lengd lítið erindi
í hana og sé einvörðungu til trafala. Af þessari „frumstæðu“
söguritun drógu menn þá ályktun, að stíllinn væri ófullburða
og sagnaritunin hefði ekki slitið barnskónum, þegar Heiðar-
vígasaga var skrifuð. Griðaformálinn væri því traust merki
um háan aldur líkt og lærdómsklausur Fóstbræðrasögu.2
Pessu fylgdi sú skoðun, að sögustíllinn hefði með tímanum
yfirleitt hreinsast líkt og sálir syndugra í hreinsunareldinum,
og voru hinar sígildu sögur bornar fyrir því. Að þessum rang-
hugmyndum kem ég síðar.
Griðamál Heiðarvígasögu eru ekki aldursmerki fremur en
eiðstafurinn í 14. aldar Grettissögu, sem er eina íslendinga-
sagan ásamt Heiðarvígasögu, sem hefur þennan langa eið
innanborðs. Hvers vegna er formálinn í Heiðarvígasögu?
Svarið liggur í augum uppi, þegar menn hafa áttað sig á boð-
skap sögunnar. Höfundur getur tæplega stutt mál sitt á tján-
ingarfyllri hátt en með þessum fornu og alvöruþrungnu
tryggðamálum, sem höfða til tilvistar manna bæði á himni og
jörðu. Sá sem rýfur tryggðir, er rækur úr samfélaginu og á
engan samastað utan helvíti. Heiðarvígasaga sannar mál sitt
með örlögum Víga-Styrs. „Hpldum vel tryggðir at vilja
Krists,“ segir í eiðnum, og gerast sakir milli manna, „skal fé
bœta, en eigi flein rjóða“. Grið, tryggðir, friður og sátt við
1 Hvs., 314.
2
Sbr. Sigurður Nordal: Um íslenzkar fornsögur, 139.