Studia Islandica - 01.06.1993, Blaðsíða 271
269
orpið, að frávik frá staðli tegundarstíls duga skammt til
traustrar tímasetningar.
Hins vegar er greinilegt, að bygging og mörg einstök atvik
Heiðarvígasögu bera glöggt vitni um íþrótt á háu stigi, svo að
fræðimenn hafa jafnvel tekið sér í munn orðin oflist eða til-
gerð um söguna, sem að öllum jafnaði höfða til fyrirbrigða,
sem eiga sér langa bókmenntalega þróun að baki eða meira að
segja hnignun. f þessu sambandi er fróðlegt að bera saman
glæsilegar veislur Laxdælu og rustafengnar átveislur Heiðar-
vígasögu. Einnig má nefna, að í Heiðarvígasögu koma fyrir
flest þau frásagnarbrögð, sem tíðkast í íslendingasögum.
Loks skal þess minnst, að aðdragandinn að falli Gísla á Gull-
teig er svo bóklegur í lengd sinni og fjölbreytni, að hann á
naumast sinn jafnoka í fornum sögum.
Nefndar eru tíu íslendingasögur, sem gert er ráð fyrir, að
hafi notað Heiðarvígasögu. Leiða má nokkrar líkur að því, að
sagan hafi þekkt Þorvalds þátt víðförla, Guðmundarsögu
dýra og Ólafs sögu helga eftir Snorra Sturluson. í þessu sam-
bandi er skylt að hafa í huga, að „rittengslin“ eru einkum fólg-
in í hugmyndum en ekki orðfæri. Rittengslin eru skáldskapar-
kyns. Um vensl Heiðarvígasögu við Laxdælu gegnir allt öðru
máli. Bein rittengsl eru þar hafin yfir allan vafa.
Eyrbyggja vitnar berum orðum bæði til Heiðarvígasögu og
Laxdælu. Menn eru samdóma um, að Laxdæla sé samin um
miðja 13. öld eða litlu síðar. Af þessu leiðir, að aldursröð
þessara þriggja sagna verður þessi: Laxdæla frá 1255, Heiðar-
vígasaga frá 1260 og Eyrbyggja frá 1265. Vitanlega gera slík
ártöl ráð fyrir skekkjumörkum.
Laxdæla er hetjusaga, þar sem höfundur yrkir um sóma og
hefndir og stórmennska skín út úr annarri hverri málsgrein,
en Heiðarvígasaga aftur á móti reisir merki gegn mannvígum
og mælir fyrir fyrirgefningu og friði. Samkvæmt þessum skiln-
ingi væri Heiðarvígasaga eins konar andófssaga Laxdælu, þótt
báðum sögum ljúki í guðs friði. Jafnvel þótt Heiðarvígasaga
væri eldri en Laxdæla, sem ég tel harla ólíklegt, breytir það
litlu um niðurstöðu þessarar rannsóknar, því að Heiðarvíga-
saga væri eftir sem áður rituð á ófriðartímum Sturlungaaldar.