Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Page 66
66
blaðsíður í arkarbroti. Það sem einkum hvatti Kon-
ráð til þessa starfs, var áhugi hans á að hreinsa
íslenskuna af dönskuslettum. Honum gramdist það,
að lærðu mennirnir hugsuðu flest á dönsku og
og klæddu því hugsanir sínar í danskan búning,
jafnvel þegar þeir töluðu eða skrifuðu á íslensku.
Enn hann sá líka, að þeim var nokkur vorkunn,
þar sem þeir ekki höfðu neinn áreiðanlegan leiðar-
vísi í því, hverværi hin rjetta islenska þíðing danskra
orða og talshátta. tílíkan leiðarvísi vildi hann gefa
löndum sínum, og hann gerði það. Engin bók, sem
út hefur komið á þessari öld, hefur átt jafnmikinn
þátt í að útríma dönskublendingnum úr tungu vorri
eins og þessi. Ahrif hennar á ritmál vort hafa verið
fjarska mikil og væri hægt að sanna það með
mörgum dæmum, ef tími og rúin leifði. Hún hefur
nú í 40 ár kent ungum og gömlum eigi að eins að
skilja dönsku heldur og að þíða hana á hreina ís-
lensku. Þíðingar orðanna eru vanalega smellnar og
rammíslenskar, og þó að það komi stundum flrir,
að það finnist ekki í orðabókinni, sem verið er
að leita að í þann svipinn, þá má segja slíkt hið
sama um allar orðabækur. Tilvitnanir þær til forn-
rita íslenskra, sem í bókinni eru, auka og mikið
mæti hennar, og veita henni vísindalegt gildi.
Þegar Konráð var orðinn stipendiarius Arna-Mag-
næanus, var hann vakinn og soflnn í lestri íslenskra
skinnbóka. Hann fer nú að safna til forníslenskrar
hljóðfræði, og ávöxturinn af starfi hans sjest á hinu
ágæta riti »Frumpartar íslenskrar tungu í fornöld«,
sem kom út árið 1846 á kostnað bókmentafjelagsins.
Það má með sanni segja, að með þessu riti hefjist
ní öld í íslenskri málfræði og útgáfum forníslenskra
rita. I formála bókarinnar lísir höfundurinn 23 ís