Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Side 105
105
og hin, sem djákninn kveður, eru að vísu að nokkru
leyti líkar. Það er eins og einhver undrarödd tali
i þeim báðum, og veki einhverjar óljósar og leynd-
ar (mystiskar) tilflnningar. En sá er munurinn, að
í fyrri vísunni hljómar einhver ljúf undrarödd, — ljúf-
lingsrödd úr þokunni, rödd hins hulda vinar ogunn-
usta, sem kveður korriró yfir sárum og óþægilegum
tilfinningum hjartans. En í síðari vísunni hljómar
einhver voðaleg undrarödd, — feigðarhljóð, náhljóð,
dauðahljóð úr dauðans myrkri, og það er sem vjer
sjáum sjálfan dauðann hleypa heljarfáknum í myrkr-
inu, og nábleikt tunglið vaða í skýjum, og kasta
einhverjum hryllilegum helbjarma á vofuna með
hvíta blettinn í hnakkanum.
Til þess að geta farið vel með þjóðsagnir, þarf
að skilja anda þeirra og eðii; það þarf að sjá, hvar
fiskur liggurundir steini. Það þarf að skilja og finna
hið einkennilega og fagra við sagnirnar, finna, hvers-
konar hugmynd, hugsunarháttur eða lífsskoðun ligg-
ur til grundvallar fyrir hverri sögn, og eptir því á
svo búningur sögunnar að vera sniðinn. Það eru
svo margar fegurðarperlur fólgnar í þjóðtrú vorri
og þjóðsögnum, að það er vert að grafa þær upp.
Eins og sagnirnar komafyrir, er það opt, að þessar
fögru perlur liggja ekki á yfirborðinu, það verður
að grafa og leita eptir þeim. Til þess að benda á,
hversu fagrar hugmyndir geta falizt í þjóðsögnunum,
og hversu mikinn krapt hið góða og fagra hefur
stundum í hugmyndum manna og trú, þá ætla jeg
að nefna eina alkunna tröllasögu:
Nátttröllið kemur á jólanóttina á glugga, þar
sem stúlka situr inni fyrir og heldur á barni. Ann-
að fólk var eigi heima, þvi að það hafði farið til kirkju.