Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Síða 195
195
hluta og verunda eftir séreigindum sínum. Hvenær
sem vér setjum iýsíngarorð við nafnorð, svo sem
,vitrir‘ við ,menn‘, þá merkir það að vér greinum í
flokk sér, í kynþátt sér, vitra menn frá kynsheild-
inni ,menn‘, ,allir mennh ,Vitrir menn' eru nú færri
en ,allir menrú, af því að þeir hafa séreigindina:
,vitrleikann‘ fram yfir alla hina mennina. Er því
það einkenni lýsingarorðanna að þau þrengja og
afmarka umtak nafnorðanna, en og jafnframt að
þau auka inntak þeirra. Þess þarf naumast að geta,
sem málfræðíngum er svo kunnugt, að lýsíngarorð
í hvorugkyni með greininum framan við eru höfð á
stundum sem nafnorð, og hafa þau þá eintæmis-
merkíng, svo sem ,hið fagra', ,hið sanna', ,hið góða'.
Greiniu'um er slept í talsháttum þeim er eg kalla
samhverfar andstæður, svo sem ,gegnum þykt og
þunt‘, ,hátt og lágt', ,sýknt og heilagt'.
10. Ef vér undanskiljum einnefnin, hefir híngað
til lýst verið nafnflokkum, er hverr þeirra um sig
yfirgripr stærri og minni eindafjölda, og að flokks-
eindunum svipi saman, sé skyldar meira og minna.
En skyldleika og frændsemi hluta má það með réttu
kalla, er þeir eru samkynja, eru likir að eðli eðr
að stærð meira og minna alt upp að fullum jafn-
leika; en það er jafnleiki hluta að þeir eru óað-
greinanlegir, óþekkjanlegir hvorr frá öðrum. Nú er
að lýsa nafnorðum og meðfram lýsíngarorðum þeim,
er svo eru ólík að eðli og að stærð, og því að
merkíngu, að þau eru oftlega gagnstæð hvort öðru.
Þá er vér aðgreinum hlutina eftir mismun þeirra,
játum vér eðr segjum að þessi hlutr sé svo eðr svo,
að hann hafi þessa eðr þessa tilgreindu eigind tilað
bera; en vér verðum og jafnframt að neita því að
hinn hlutrinn ólíki hafi eigind þessa, heldr staðhæfa
13*