Studia Islandica - 01.06.1993, Qupperneq 21

19
ing sögunnar lengdur til muna og bættur, enda ber hann, þeg-
ar grannt er skoðað, líka í sér þungvæg aldursrök, svo fremi
ég legg réttan skilning í söguna. Siðamat Heiðarvígasögu er
að sjálfsögðu bundið við ákveðnar samfélagsaðstæður, annars
væri sagan rótarslitin.1
Tvö svið mynda heim sögu. Annað er atvik, persónur og
viðhorf, hitt er tíminn. Tessi atriði verða hér á eftir undir
smásjánni, en þau verða ekki aðgreind að neinu ráði við
könnunina, því að þau eru öll strangt tekið óaðskiljanlegur
hluti söguheildar og varpa skini hvort á annað. Allir þættir
sögu markast af því, sem höfundi býr í huga, enda þótt hann
sé samfélagsvera og aðili að arftekinni menningu. Á þeirri
staðreynd er eftirfarandi rannsókn reist, og hún er sú að
skyggnast um í hugarheimi höfundar Heiðarvígasögu.
Heiðarvígasögu hefur ávallt verið skipað á bekk með sagn-
fræðiritum, meira að segja hefur hún þótt standa íslendinga-
bók Ara fróða lítt að baki að heimildargildi. Fræðimenn hafa
sannarlega ekki legið á liði sínu við athuganir á sögunni, sem
eru flestar á sinn hátt merkar og þakkarverðar, en þær hafa að
langmestu leyti verið sögulegar og textalegar, en beinst minna
en skyldi að sögunni sjálfri.2
Sigurður Nordal gerði Heiðarvígasögu skil í útgáfuformála,
sem er skilmerkilegust og framsæknust greinargerð um sög-
una, sem enn er til.3 Tar fjallar hann um söguna á tæpu hálfu
hundraði blaðsíðna. Fjörutíu síður eru lagðar undir texta-
1 Um siðferði og samfélag í fornsögunum vil ég benda á nýlega grein Vil-
hjálms Árnasonar: „Morality and Social Structure in the Icelandic Sagas“,
157-174
Ástæðulaust er að draga fram skoðanir allra fræðimanna á Heiðarvíga-
sögu, því að þær eru yfirleitt samdóma. Sem dæmi má nefna viðhorf Finns
Jónssonar. Hann taldi heimildir Heiðarvígasögu traustar arfsagnir, þótt
vandkvæðum væri bundið að sannprófa þær í einstökum atriðum, en máli
sínu til stuðnings benti hann á, að sagan væri ekki í neinni mótsögn við
sögulegar staðreyndir og segði ekki frá neinu, sem gæti ekki staðist. Pótt
fræðimenn geri nú yfirleitt lítið úr slíkum röksemdum, þá er þeim beitt
leynt og Ijóst. Sjá Litt. hist. II, 479-484 (önnur útg.).
Heiðarvíga saga (=Hvs.). Borgfirðinga sqgur. íslenzk fornrit (=ÍF) III.
bindi, xcviii-cxlvii.