Studia Islandica - 01.06.1993, Blaðsíða 51
49
í Fóstbræðrasögu er komist skýrt að orði um heilagleik
Ólafs, sem sýnir greinilega stöðu hans meðal kirkjunnar
manna og festu í trúarvitund alþýðu:
Á dggum ins helga Óláfs konungs váru margir hgfðingjar undir
hans konungdœmi, eigi at eins í Nóregi, heldr í gllum lgndum,
þeim er hans konungdómr stóð yfir, ok váru þeir allir mest virðir
afguði, er konungi líkaði bezt við.1
Þessi vitnisburður ber glöggt með sér, hversu ummæli Ólafs
helga eru þungur áfellisdómur um Barða og athafnir hans.
Barða er ekki aðeins bægt frá konungsgarði og konungsgiftu,
heldur hefur hann stórlega misboðið guðs ríki. Hvað hefur at-
gervismaðurinn Barði gert sig sekan um, sem valda þeim
ósköpum, að hann er dæmdur utangarðsmaður í kristinna
manna samfélagi?
Sigurður Nordal hefur vikið að fundi konungs og Barða og
kemst svo að orði:
Samtal Barða við Ólaf helga (39. kap.) kemur söguþræðinum
ekkert við, þar sem konungur tekur ekki við Barða, og er varla
líklegt, að þetta sé úr alþýðlegum munnmælum. Það virðist vera
fundið upp af höfundi, bæði til þess að sýna hans eigin skoðun á
forneskju þeirri, sem áður var frá sagt, og til þess að tengja
söguna að einhverju leyti við hinn heilaga konung.2
Ég fæ ekki betur séð en þetta sé laukrétt athugun hjá Sigurði,
svo langt sem hún nær. Orð Ólafs helga bergmála skoðun höf-
undar á Barða og verkum hans. Ummælin verða ekki lögð í
munn neinum manni, sem gæti sagt þau af meiri þunga og al-
vöru en einmitt Ólafur helgi. Hann var staðgengill guðs á
jörð.
Beiðni Barða um hirðvist er aðferð höfundar til að koma á
framfæri áliti sínu á athöfnum Barða. Með fulltingi Ólafs
helga og áfellisdómi hans fer höfundur leið kirkjunnar manna
á miðöldum, sem lögðu það í vana sinn að flétta inn í sögur
sínar skýr siðaboð mönnum til eftirdæmis. Áheyrendur hafa
* Fóstbr.s., 121. Skáletrað til áherslu af mér (B.G.).
Hvs., cxxxvi. — Sbr. og Sigurður Nordal: Um íslenzkar fornsögur, 113.