Studia Islandica - 01.06.1993, Síða 55
53
1. Fornöld, tími fyrir kristnitöku, heiðni.
2. Heiðinn átrúnaður, heiðnar siðvenjur, ókristileg verk, sbr.
fremja forneskju.
3. Fjölkynngi, galdrar.
Engum getur blandast hugur um, að forneskja afmarkar ekki
tíma í Heiðarvígasögu líkt og í Hallfreðarsögu. Ólafur kon-
ungur Tryggvason stefndi Hallfreði á sinn fund og félögum
hans, sem þá voru nýkomnir frá íslandi, og taldi trú fyrir þeim
„ok bað þá kasta forneskju ok illum átrúnaði, en trúa á sann-
an guð, skapara himins ok jarðar".1 Hallfreður var heiðinn
maður, og í þessu samhengi eru orðin forneskja og átrúnaður
samheiti og víðrar merkingar: Heiðni og allir siðir, sem henni
fylgja. En merking þessara orða er önnur og þrengri í Heiðar-
vígasögu, enda var Barði kristinn maður.
Ekki virðist heldur gerlegt að skilja forneskju í ummælum
Ólafs helga sem „fjölkynngi eða galdra“, svo sem áður segir,
en enginn skortur er á dæmum um slíka merkingu í forn-
sögunum. í Gísla sögu Súrssonar er hermt frá því, að betri
draumkonan hafi vitrast Gísla í draumi og gefið honum það
ráð, „at láta leiðask forna sið ok nema enga galdra né forn-
eskju ok vera vel við daufan ok haltan ok fátœka ok fáráða“.2
Ætla má, að í þessu samhengi sé forneskja haft um fjölkynngi
eða seið, eins og fram kemur í sögunni, sbr. seiðskrattann
Þorgrím nef og vopnið Grásíðu.3
Líkri merkingu bregður fyrir í Grettissögu. Þorbjörn öngull
gerði Gretti gerningar til bana. Fyrir þá sök var tekið í lög á
alþingi, „at alla forneskjumenn gerðu þeir útlæga“.4 Það ligg-
ur í augum uppi, að átt sé við þá menn, er fara með galdur og
fjölkynngi.
í Heiðarvígasögu þreifar Álöf, fóstra Barða, um hann,
áður en hann leggur upp í suðurför sína, og kemur fyrir á hálsi
^ Hallfreðars., 153.
Gíslas.,10.
3 Gíslas., 37.
4 Grettiss., 268-269.