Studia Islandica - 01.06.1993, Blaðsíða 61

59
sinn og megin og þar með fremja verk í anda heiðni og af-
rækja guðs boð líkt og Arnljótur gellini.1
Niðurstöður þessara athugana eru þær, að orðið forn-
eskj a í ummælum Ólafs helga vísi ugglaust á ókristilegt at-
hæfi Barða. En þar er ekki átt við fjölkynngi eða galdra, held-
urhefndirogmannvíg. Ennfremurséorðið átrúnaðurhaft
um það að trúa á mátt sinn og megin. Barði er með öðrum
orðum manndrápsmaður, sem vegur saklausa menn í hefnd-
arskyni að venju heiðinna manna og brýtur þar með guðs lög.
Þess vegna vill Ólafur helgi hvorki taka við honum né hafa
samneyti við hann og förunauta hans.
Ekki vil ég láta hjá líða að vekja athygli á nánum skyldleika
með Heiðarvígasögu og Þorvalds þætti víðförla til að styrkja
óbeint þá merkingu, sem hér er lögð í orð Ólafs helga. Þor-
valds þáttur er ef til vill saminn um 1200 af Gunnlaugi munki
Leifssyni og er hugsanlega einn af kristniboðsþáttum hans.2
Þar koma fram þau eftirtektarverðu tengsl, að Þorvaldur víð-
förli og Guðmundur Sölmundarson, faðir Víga-Barða, eru
bræðrungar og að þátturinn af Þorvaldi og sagan af Barða ger-
ast að mestu leyti á svipuðum slóðum í Húnaþingi.
Við kristniboð sitt á íslandi bjuggu þeir Friðrekur biskup og
Þorvaldur víðförli þrjá eða fjóra vetur á Lækjamóti í Víðidal,
þar sem Þórarinn og Barði lögðu á ráðin um Heiðarvígin. Þor-
valdur er sagður hefnisamur og fús til víga. Hann drepur tvo
menn, er yrkja níðvísur um þá Friðrek biskup. Og er Þorvald-
ur greinir biskupi frá tíðindum, þá segir þátturinn:
Biskup sat inni ok sá á bók; ok áðr Þorvaldr gekk inn, kómu
tveir blóðdropar á bókina fyrir biskup; skildi biskup þegar, at
þat var nokkur fyrirbending; en er Þorvaldr kom inn til hans,
mælti biskup: „annathvárt hefir þú framit manndráp, ella hefir
þú þat í hug þér.“3
i
2
3
Sjá athuganir G.W. Webers um orðasambandiðað trúa á mátt sinn ogmeg-
in og þar tilvitnuð rit: „Irreligiositát und Heldenzeitalder. Zum Mythen-
charakter der altislándischen Literatur“, 474-505. Sbr. og Turville-Petre:
Myth and Religion ofthe North, 263 o.áfr. („godless men“).
Sjá m.a. Sveinbjörn Rafnsson: „Um kristniboðsþættina“, 19-31.
Biskupa sögur I, 45.