Studia Islandica - 01.06.1993, Blaðsíða 93

91
Mál er að draga saman höfuðatriði þessa kafla, og blasir þá
við, að Þuríður gengur erinda þeirra lífsgilda, sem Ólafur
helgi er mótsnúinn. Hinn andlegi skilningur lýkur upp hug-
myndaheimi sögunnar:
Vanstilli : Hófleysa í breytni, sem leiðir til
þess, að menn verða óvitandi vits.
Rið : Sveifla, hófleysa.
Forneskja : Þór-ríður, þ.e. Þuríður.
Við þetta er litlu að bæta. Rið Þuríðar er afleiðing af vanstilli
líkt og hjá Barða, syni hennar, og hófleysan sviptir hana viti,
tryllir hana og leiðir hana til vanhugsaðra verka. Þuríður
gegnir því hlutverki, með Ása-Þór að fyrirmynd, að vera full-
trúi heiðinna lífsgilda eða forneskjunnar, sem Ólafur helgi
fordæmir.
3. Sól úr austri
Alkunna er, að flestar íslendingasögur gerast á hvörfum
heiðni og kristni. í sumum þeirra eru siðaskiptin einungis
stórtíðindi, sem greint er frá, án þess að þeirra sjái stað að
marki í framferði manna. Söguhetjur trúa eftir sem áður á
mátt sinn og megin, þær mildast lítt og óblandinn garpskapur
einkennir þær. Þessar sögur vita að yfirborðinu. Nærtækt
dæmi er Gunnlaugs saga ormstungu.
Siðaskiptin hafa hins vegar haft greinilegri áhrif á aðrar
sögur. Fyrirgefning og sálubót kristninnar eru samferða forn-
eskjulegri hefndarskyldu sæmdarinnar. Þessi munur á sögum
segir auðvitað fátt um persónulega afstöðu höfundar til krist-
innar trúar, en lýsir hins vegar vilja hans með verki sínu. í
þessum síðara hópi eru tvímælalaust flestar hinna rismeiri
sögur eins og Njála, þar sem tvíhyggja kristninnar skapar and-
leg átök og listrænt tvísæi. Þessar sögur rista dýpra en fyrri
flokkur sagna, og þær vita inn á við. Heiðarvígasaga er þess
kyns. Hún segir svo frá kristnitökunni: