Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 10
6
júni 1878, loftskevtasambandið, er samið var um i Berlín 3.
nóvember 1906 og í London 5. júlí 1912, ákvarðanir um járn-
brautarsamgöngur í Bern 15. maí 1886, samninga um mótor-
vagna í París 11. nóv. 1909, auk samninga um umferð á ýms-
um fljótum, er um fleiri ríki renna en eitt.
Þá liafa verið gerðir samningar um ýms mannúðarmál,
auk samninganna i Genf 1864 og Pétursborg 1868, svo sem
sámningurinn í Brússel 2. júli 1890, um afnám þrælaverzlunar,
heilbrigðismál, svo sem samningar um ráðstafanir til varnar
við kóleru i París 27. mai 1853, við austurlenzkri pest í Fen-
eyjum 19. marz 1897 o. s. frv., um vernd á ritum og listaverk-
um, í Bern 9. sept. 1886 o. fl., sem of langt vrði upp að telja.
En þrátt fyrir alla þessa viðleitni til samvinnu milli rikja,
liafði ekki tekizt að gera neinar ráðstafanir til ævarandi
friðar milli þeirra, eins og raun liefur vitni gefið.
2. gr.
Hugmyndir manna um ævarandi frið milli ríkja
og- uppástungur til að tryggja hann.
I. Hvarvetna þar sem hagsmunir einstaklinga eða ])jóð-
félagsheilda rekast á, má búast við ágreiningi. Ef einstak-
lingar eiga hlut að máli og réttarskipun þjóðfélagsins nær til
ágreiningsefnisins, þá hefur þjóðfélagið bannað einstak-
lingum að taka sér sjálfur rétt sinn. Þjóðfélagið liefur sett
dómstóla til þess að skera úr deilum og séð fvrir því, að úr-
lausn dómsins yrði fullnægt með valdi, ef á þyrfti að halda.
Auk þess liefur þjóðfélagið bannað ýmsar athafnir eða
skipað einstaklingum sínum að vinna ýms verk, og lagt
við refsingu, ef af var brugðið. Þá gerir þjóðfélagið sjálft
ráðstafanir til rannsóknar á málavöxtum, lætur dóm ganga
um málið og fullnægir lionum sjálft, ef á þarf að lialda. Um
deiluefni milli ríkja er öðruvisi farið. Þar má að vísu reyna
samkomulag'sleiðina, annaðhvort svo, að aðiljar jafni sjálf-
ir deiluna eða feli öðrum að leysa hana (gerðarmaður, gerð-
ardómur). En þótt þetta takist, er málinu ekki ráðið til fulln-
aðarlykta fyrir það. Eftir kann að vera fullnæging úrlausn-
arinnar. Ef aðili fullnægir lienni ekki, þá verður binn aðilinn
að sækja rétt sinn sjálfur með einhverjum hætti, eins og ein-
staklingar urðu einatt að gera á fyrri öldum, því að ekkert
milliríkjavald er til, er lögbært sé til að fullnægja beinlínis