Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 21
17
íslenzka orðsins „sáttmáli“. Bæði eru hin útlendu orð nokkru
hátiðlegri en þau orð, sem venjulega eru liöfð á málum þess-
um um samninga milli ríkja, franska orðið „traité“ og enska
orðið „treaty“, alveg eins og islenzka orðið „sáttmáli“ er há-
tíðlegra en orðið „samningur“.
Nafnið á Þjóðabandalaginu er á ensku „Lcague of Na-
tions“ og á frönsku „Société des Nations“. I þessum orðum,
að minnsta kosti enska heitinu, mun eiga að felast eitthvað
nánara samband en í orðum þeim, sem annars eru höfð um
samband rikja á milli, eins og orðin „alliance" eða „asso-
ciation“, sem Wilson nefndi i „14 punktum“ sínum samband
það, er liann liugsaði til, að sett vrði á stofn.
A Norðurlanda málum eru samsvarandi nöfn á Þjóða-
bandalaginu. Á dönsku og norsku er það kallað „Folkenes
Forbund“ og á sænsku „Nationernas Förbund“. Á þýzku
beitir það „Völkerbund“, en á rómönskum málum, öðrum en
frönsku, er það nefnt samsvarandi lieitum sem á frönsku.
Heitið „Ríkj abandalag“ liefur ekki þótt eiga við, með því að
fleiri geta orðið félagar bandalagsins en algerlega fullvalda
ríki.
III. Sáttmálann befur á nokkurskonar formála, eins og
milliríkjasamningum er titt, þar sem lýst er tilganginum með
sáttmálagerðinni og stofnun bandalagsins. Textarnir eru þó
ekki alveg nákvæmlega sambljóða í þessari grein. Ivveðast
binir báu samningsaðiljar gera sáttmálann til eflingar og við-
halds friði, enda sé nauðsvnlegt til eflingar samvinnu þjóða
á milli og' til trvggingar friði og örvggi, að samþvkkja skuld-
bindingar um að befja ekki styrjöld, að skipa svo fvrir, að
skipti þjóða séu opinber, réttvísleg og lieiðarleg, að haldin
verði stranglega fyrirmæli þjóðaréttarins, svo sem bindandi
reglu um framferði ríkisstjórna, að réttlæti ríki og að vand-
lega verði gætt allra samningsskuldbindinga í skiptum menn-
ingarþjóða. Það virðist svo sem þetta befði mátt allt segja í
stvttra máli, enda ekki laust við endurtekningar, og ekki sú
stílfágun, sem vænta hefði mátt i slíku skjali.
Auk formálans, er sáttmálanum skipt í 26 greinir. Af þeim
eru 1.—7. gr. um það, hverir geti orðið meðlimir bandalags-
ins og um skipulag þess, 8.—25. gr. um verkefni þau, sem því
er ætlað að vinna, og 26. gr. um breytingar á sáttmálanum.
IV. I 26. gr. 1. málsgr. sáttmálans segir, að breytingar
(amendments) á sáttmálanum gangi í gildi, þegar þær liafi
hlotið staðfestingu þeirra meðlima liandalagsins, sem sæti eigi
3