Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 134

130
lagt tundurdufl í lilutlaust sund og' meinað þar með skipum
umferð um það.
d. Ákvörðun bóta o. s. frv. fyrir brot á milliríkj askyldu, t.
d. Wimbledon-málið.
Allmörg ríki bafa undirgengizt eitt skipti fyrir öll að láta
mál varðandi þessi efni fara til Haagdómsins. Ennfremur
segir i 37. gr. skplskr., að þegar i sanmingi sé sagt, að mál
skuli fara til dóms, er Þjóðabandalagið ákveði, þá skuli það
eiga við Haagdóminn, sbr. einnig 3. mgr. 13. gr. sm.
c. Hér má fyrst geta þess, að dómurinn nuí ekki fara út fijr-
ir kröfur aðilja. Þetta er að vísu ekki sagt i skplskr., en virðist
bæði leiða af því, að vald dómsins bygg'ist á heimild aðilja,
og að það er almennt viðurkennd réttarfarsregla i einkamál-
um.
Dómurinn hefur fyrst og' fremst skyldu til að kveða á
um það, lwaða staðreyndir skuli telja viðurkenndar eða
sannaðar, og að ákveða á þeim grundvelli, hvað telja skuli
rétt milli aðilja. Hann getur þvi gefið viðurkenningardóm um
rétt og' skjddu, t. d. í Lotusmálinu, í Grænlandsmálinu. Svo
getur hann ákveðið bætur fyrir brot á skyldu, t. d. Wimble-
don-málið. Með sama hætti getur liann skijldað aðilja til at-
liafna eða athafnaleysis, sem miða til að liætta ólöglegu á-
standi eða laga það. Eftir 418. gr. Vers. samn. getur dómur-
inn staðfest, breytt eða ónýtt álit rannsóknarnefndar í vinnu-
máli. Samskonar ákvarðanir getur dómurinn sjálfsagt ann-
ars gert, þar sem ’sdð á. í þessum málum skal liann einnig
nefna þær þvingunarráðstafanir, er hafa megi við þá aðilja,
er málið gengur á móti. Líklega gæti dómurinn einnig veitt
dóm um samningsbundna sekt (pönalstipulation), ef því væri
að skipta. Annars vantar reglur um refsingu fyrir brot i milli-
ríkjaskiptum, og' dómurinn gæti því ekki dæmt aðilja til refs-
ingar. Loks kveður dómurinn á um greiðslu málskostnaðar,
35. og' 64. gr.
C. Samkvæmt 14. gr. sm. skal Haagdómurinn láta uppi álit
(avis consultatif) um hverskonar ágreining eða efni, sem ráð
eða þing' Þjóðabandalagsins vísar til lians. Engir aðrir en þing
eða ráð geta krafizt álits af dóninum. En aðili getur farið
með málið til ráðs eða þings, og' það getur svo leitað til dóms-
ins. Hefur slíkt stundum borið við. Þingið liefur þó aldrei
leitað þannig' til dómsins. Dómurinn er bær til að gefa álit
um öll mál, er ráð eða þing óskar álits um, og ef að málinu
standa félagar bandalagsins eða aðili, sem annars hefur sam-