Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 184
180
félagar liafi gert og ósamrímanlegir cru sáttmálanum, skuli
úr gildi ganga. Ef slíkir samningar eru milli félaga banda-
lagsins og engir aðrir standa að þeim, þá eru þeir skyldir til
að leysa livor annan frá samningnum. Þeir liafa undirgeng'-
izt þá skyldu með því að g'anga í Þjóðabandalagið. En ef
samningur er milli félaga bandalagsins og aðilja utan þess,
þá er utanbandalagsaðilinn auðvitað ekki bundinn við 21.
gr. sáttmálans. Hinn á þar á móti að gera þegar ráðstafanir
til að losna undan samningnum. Ef samningurinn er upp-
segjanlegur, ætti aðili þá að segja lionum upp. Annars getur
verið erfiðleikum bundið að losna, ef utanliandalagsaðili held-
ur samningum að hinum. Bandalagið getur ekki krafizt þess
af félaga sínum, að bann geri það, sem ómögulegt er. Ráðið
getur t. d. reynt að lijálpa, en meira verður ekki að gert, nema
deila sé risin og beita megi 15. sbr. 17. gr. Annars getur það
verið saklaust, þótt samningur fari í bága við sáttmálann,
því að ekki þarf friði að vera nein liætta búin þess vegna,
enda hafa víst aðallega samningar um liernaðarsambönd ver-
ið liafðir í huga, er 20. gr. var samin.
Félagar bandalagsins skuldbinda sig til að gera enga
samninga, er fari í bága við sáttmálann eftir að þeir liafa
gengið í sambandið, hvorki innbyrðis né við aðilja utan
bandalagsins. Það er að vísu ekki talað um eftirlit með því,
að slikir samningar verði ekki gerðir, en með því að þá skal
skrásetja, þá er kostur að hafa fullt eftirlit með þessu. Af
samningum, sem síðan 1920 hafa gerðir verið og friðarmálin
varða, eru Locarnosamningarnir og Briand-Kellogg-sáttmál-
inn kunnastir. Locarnosamningarnir lieimila stjæjöld, ef hana
skal heyja eftir fyrirmælum sáttmálans. Það liefur verið orð-
að, bvort Briand-Ivellogg sáttmálinn væri ekki ósamriman-
legur sáttmála Þjóðabandalagsins, með því að bann fordæmdi
alveg styrjöld, en sáttmáli bandalagsins heimilar hana eftir
16. sbr. 17. gr. og, ef til kemur, einnig eftir 10., 11. og 13. gr.
En í inngangi Briand-Kellogg sáttmálans stendur, að sá aðili,
sem rýfur ófriðarbannið, skuli sviftur vernd sáttmálans. Ef
til vill felst í þessu möguleikinn til þess, að hinir samnings-
aðiljarnir megi, án þess að brjóta samninginn, beita við hann
liarðræðum þeim, er sáttmáli bandalagsins greinir, og þá sjálf-
sagt líka g'egn öðrum, er vilja ekki lialda friðinn.
V. Að lokum skal hér minnt á upphaf og endi XIII. kafla
Verss. um vinnumálastofnunina. Endurbætur á kjörum vinn-