Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Blaðsíða 186
182
beita ákvæðum 12.—16. gr. Þessi aðili getur því gert sig sek-
au um þau brot, sem greiuir i b) aa—dd.
d) Ef utanbandalagsaðili neitar að taka tilboði um með-
ferð ráðsins í máli og' grípur síðan til vopna gegn félaga
bandalagsins, á að beita gegn lionum ákvæðum 16. gr.
Auk þessa getur bandalagið vel talið nauðsvnlegt að liafa
vopnað lið við liöndina til þess að varna því, að ófriður byrji,
sbr. 10., 11. gr., 7. mgr. 15. gr. og 4. mgr. 17. gr., en þetta til-
vik heyrir ekki til þessari grein, en er einungis nefnt hér í
sambandi við liervæðingu að hlutan Þjóðabandalagsins.
Ef félagi bandalagsins grípur til vopna andstætt 10. gr., þá
hefur hann jafnframt brolið 12. gr. sm., og verða þá ákvæði
16. gr. einnig notuð. En ef það er aðili utan bandalagsins,
verður 16. gr. ekki notuð, nema samkvæmt 17. gr. 1. og 3.
mgr. Notkun 16. gr. byggist yfirleitt á því, að félagi banda-
lagsins liafi brotið skyldu, sem á lionum livílir sem félaga,
og ef utanbandalagsaðili á að sæta harðræðum 16. gr., þá
er það af því, að liann liefur í skiptum sínum við bandalags-
félaga annaðhvort undirgengizt að sæta reglum bandalagsins
eða neilað því, og síðan tekið til vopna. í vopnaskiptum milli
utanbandalagsaðilja, sem ekki vilja láta mál sín fara eftir
reglum bandalagsins, sbr. 4. mgr. 17. gr., eða í vopnaskiptum
milli bandalagsfélaga og utanbandalagsaðilja, sem ekki hefur
verið boðið upp á að láta ráðið fara með málið, gildir 16 gr.
ekki. Verður þá einungis talsmál u,m að beita ráðstöfunum
þeim, sem bún ræðir um, einhverjum eða öllum, eftir 10. eða
11. gr. En sennilega yrði nú munurinn ekki mikill i fram-
kvæmd, þó að til kæmi. Hingað til hefur aldrei til notkunar
16. gr. komið, livoi'ki í þeim tilvikum, sem í a)—d) að fram-
an segii', né ella. ítalir skutu ú Korfu 1923 og Júgóslavar
fóru með lier manns inn i Albaníu 1921, áður en friðsamleg
málalok væru reynd eftir 12., 13. eða 15. gr. sm. Hvorugt
skiptið þótti 16. gr. eiga við. Nýrri dæmi eru Japan—Kína,
Peru—Kolumbia, og liefur ekki komið til álita að heita 16.
gr. Á notkun 16. gr., hæði viðskiptabanni og hernaðarráð-
stöfunum, eru svo margskonar erfiðleikar og svo margháttuð
vafamál mundu þá koma upp, að afarlitlar líkur eru til, að
henni verði beitt. Þetta er ráði bandalagsins fullljóst. Árið
1920 ákvað það að setja millirikjanefnd til að rannsaka,
hvernig lixegt væri að beita ákvæðum 16. gr. (eommission
internationale de bloeus). Þingið féllst á þessa ráðstöfun, og
svo var nefndin sett á laggir árið eftir, og var skipuð ein-