Andvari - 01.01.1973, Blaðsíða 49

ANDVABI
ÁSGEIR ÁSGEIRSSON
47
Sveinn til Finnlands og áttu þar mjög gagnlegar viðræður við hinn
unga bankastjóra ÞjóSbankans, Risto Ryti, sem síSar varð forseti Finn-
lands. Var bankakerfi Finna einna líkast því, sem íslenzka nefndin bafði
í stórum dráttum hugsað sér.
Eftir heimkomuna lögðu þeir Sveinn og Asgeir álit og tillögur fyrir
hina þrjá nefndarmennina. Síðan sarndi Sveinn Björnsson að nrestu leyti
einn frumvarp, en Ásgeir rækilegt nefndarálit. Um frumvarpið og nefnd-
arálitið voru fjórir nefndarmanna sammála, en Benedikt Sveinsson skilaði
sérstöku áliti. Varð svo frumvarp meirihlutans að lögum og Landsbank-
anum þar með falin seðlaútgáfan.
Ffinn 12. júní 1926 lézt fyrsti fræðslumálastjóri okkar Islendinga,
hinn áhugasami, fjölhæfi og velmenntaði Jón Þórarinsson, sem hafði langt
og merkilegt fræðslustarf að baki, og 19. júlí sama ár var Ásgeir Ásgeirs-
son settur til að gegna því mikilvæga embætti og síðan skipaður í það
30. júlí 1927. Fræðslulögin gengu í gildi árið 1907, en þau voru með þeim
hætti, að til var ætlazt, að framkvæmd þeirra tæki rnjög langan tíma, og sarnt
hafði reynslan sýnt, að hún tók enn fleiri áratugi en við hafði verið búizt
og til ætlazt, og urðu þar rnargar torfærur á leiðinni. I þéttbýlinu fengu
þau raunar fullt gildi á tiltölulega fáurn árurn, en í dreifbýlinu var allt
öðru máli að gegna og framkvæmdin víða lítið meira en nafnið tómt. Þessu
olli meðal annars skortur á hæfurn farkennurum, enda laun þeirra skorin
mjög við nögl eins og raunar allra barnakennara. Ríkið var í fjárhagsörðug-
leikum, erfitt að afla skólum dreifbýlisins húsnæðis — og auk þess kom
tregða og skilningsskortur ráðamanna sveitarfélaga víða til greina, raunar
líka stundum ótrúlegt vanmat sumra á Alþingi á raungildi almennrar fræðslu.
Má til dæmis nefna það, að í lok heimsstyrjaldarinnar rniklu 1914—18 var
á Alþingi uppi mikill áróður fyrir að bæta hag ríkissjóðs með því að
fresta yfirleitt framkvæmd fræðslulaganna, og lá nærri, að tillaga um það
næði samþykki á Alþingi. Og þótt fjölmörgum viÖfangsefnum væri að
sinna, þá er Ásgeir var orðinn fræðslumálastjóri, naut hann engrar skrif-
stofuþjónustu. Mikill gestagangur fylgdi starfinu, þegar skólanefndarmenn
voru á ferð í bænum, og á sumrum þurfti hann að fara fjölmargar ferðir
til eftirlits með kennslutækjum og kennslustörfum, og mikið umstang var
við útvegun farkennara, enda sóttust flestir þeir menn, sem höfðu kenn-
arapróf, fyrst og frernst eftir kennarastöðum í þéttbýlinu. Árið 1930 var