Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1973, Blaðsíða 117

Andvari - 01.01.1973, Blaðsíða 117
ANDVARI KÓPEUNÍKUS, ÆVI IIANS OG AFREK 115 Kóperníkus fornaldarinnar, og víst er um það, að hann hefur verið gæddur snilligáfu og hugarflugi umfram aðra rnenn. Hann hélt því fram, eins og Kóperníkus síðar, að jörð og reikistjörnur snerust um sólina, og rökstuddi mál sitt m. a. með því, að sólin væri svo miklu stærri en jörðin, að slíkt skipulag væri eðlilegra. Stærð sólar hafði Aristarkos áætlað með hugvitsamlegri aðferð. Aristarkos taldi líka, alveg eins og Kóperníkus, að fastastjörnurnar væru svo langt í burtu, að enga afstöðubreytingu væri þess vegna að sjá á þeim, þótt jörðin gengi umhverfis sólina. Þetta þótti samtíðarmönnum Aristarkosar einum of ótrúlegt, og þess var tæplega að vænta, að Kóperníkus fengi hetri undirtektir hjá samtíðarmönnum sínum. Það sem Kóperníkus þurfti nú að gera, var að sanna, að hið nýja kerfi skýrði betur hreyfingar himintunglanna en kerfi Ptólemæusar. Kóperníkus tók því til óspilltra málanna við stjörnuathuganir, lrvenær sem færi gafst frá skyldustörfum. Frá 1509 til 1525 fylgdist hann reglulega með tunglmyrkvum til að glöggva sig á braut tunglsins. Gang sólar mældi hann frá 1515—1516, og hreyfingu vorpunktsins frá 1515 til 1525. Þá fylgdist hann með göngu reiki- stjarnanna Mars, Júpíters, Satúrnusar og Venusar. Merkúríus sá hann aldrei þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir og kenndi þar um þokumóðu frá Eystrasaltinu og ánni Vistúlu. Sjálfur á ég bágt með að trúa því, að skyggni á þessum slóðum sé svo slæmt, að Merkúríus sjáist þar ekki, þegar hann er lengst frá sól. Þar sem þess er ekki getið, að Kóperníkus hafi verið sjóndapur, finnst mér öllu sennilegra, að hann hafi ekki haft réttar upplýsingar um, hvenær helzt mætti vænta þess að sjá Merkúríus. Þessa tilgátu mætti þó sannprófa með því að kanna þau gögn, sem Kóperníkusi voru handbær. Á dögum Kóperníkusar hafði sjónaukinn ekki verið fundinn upp, og svo virðist sem mælitæki þau, sem Kóperníkus notaði, hafi verið fremur frum- stæð. Sum þeirra smíðaði hann sjálfur eftir þeim lýsingum, sem hann fann í bók Ptólemæusar, Almagest. Ptólemæus og arftakar hans, Arabarnir, smíðuðu þó miklu stærri og vandaðri mælitæki en þau, sem Kóperníkus studdist við, og í rauninni er það ráðgáta, hvers vegna efnaður maður eins og Kóperníkus fékk ekki hagleiksmenn til þess að smíða fyrir sig betri áhöld. En Kóperníkus hefur sennilega verið meiri hugmyndasmiður og reiknimeistari en mælingamaður. Mælingar þurfti hann að gera, og hann leysti þær af hendi af natni og sam- vizkusemi til þess að geta sannað kenningar sínar, en það er vafamál, hvort hann hefur verið nokkur stjörnumælingamaður að upplagi eða haft sérstakan áhuga á mælingatækni. Árið 1512, eftir dauða Lúkasar hiskups, fluttist Kóperníkus til Frombork, eins og fyrr er greint. Hann hefur þá þegar verið farinn að geta sér orðstír
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.