Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Side 191

187
um viðskiptabannið eftir 1. mgr. 16. gr. sm., er það, livort
þeir félagar bandalagsins, sem verða í minni liluta og neita
að liefja bannið, skuli sæta viðurlögum fyrir það. Þeir verða
ekki, að því, er hér er lialdið fram, skoðaðir sekir um brot
á sáttmálanum, því að sjálfir eiga þeir dóm um það, hvort
rétt sé að beita banninu. Það gæti því t. d. ekki verið brott-
rekstrarsök eftir 4. mgr. 16. gr. sm., þótt félagi bandalags-
ins tæki ekki þátt í banninu. Og það væri þá yfirgangur, ef
liann væri látinn sæta liarðræðum af hendi hinna félaganna,
meðan ekki er reglulegt liernaðarástand milli hins seka og
þeirra. Ef til slíks kæmi, og liann yrði látinn sæta hafnbanni,
þá yrði hann vitanlega að sæta því eftir reglum sjóhernaðar-
ins. Annað mál er það, að liætt er við, að smáríkin mundu
í framkvæmdinni verða að sæta þeim kostum, sem stórveld-
in settu, ef smáríkin gerðu i móti vilja þeirra. Það mundi
allt af verða fundinn einhver yfirskins-réttargrundvöllur til
þess að láta þau gjalda þess, ef þau gerðu á móti vilja stór-
veldanna. Þau yrðu því allt af milli tveggja elda, bvort sem
þau tækju þátt í banninu eða ekki, og yrðu því að gera það
upp með sjálfum sér, bvort bölið mundi verða léttbærara.
IV. Það hefur sjálfsagt verið gert ráð fvrir því, að við-
skiptabannið væri vægari ráðstöfun en liernaðarráðstafan-
irnar eftir 2. mgr. 16. gr. sm., að það mundi verða fremur
notað og að bægara yrði að koma því í framkvæmd. Það
er og vist, að ætlazt er til, að viðskiptabanninu verði fyrr
beitt, og að til liernaðarráðstafana gagnvart hinum seka
komi venjulega ekki, fyrr en sýnt er, að viðskiptabannið
Iirifur ekki. Svo erfitt sem er að koma viðskiptabanninu á,
þá er enn erfiðara að koma hernaðarráðstöfununum í fram-
kvæmd, því að liér leika ekki tvímæli á þvi, að hver félagi
leggur, samkvæmt ákvæðum sáttmálans, til það, er lionum
sjálfum sýnist, því að ráðið á að eins að gera tillögur um það,
hvað hver skuli leggja fram. Það er og gert ráð fyrir því í 3.
mgr. 16. gr. sm., að sumir félagar Þjóðabandalagsins taki ekki
þátt í hernaðarráðstöfunum. En ef til þeirra kemur, þá verður
þó sjálfsagt liver, sem ekki tekur þátt í aðförinni, að hegða
sér eftir reglunum um hlutleysi í stvrjöld að því leyti, sem
liann má ekki styrkja liinn seka á neinn liátt. Hitt er allt ó-
vissara, hvort lionum væri þá skylt að greiða fvrir samfélög-
um sínum samkvæmt 3. mgr. 16. gr., svo sem að veita liði
þeirra frjálsa umferð um land sitt, taka þátt í þeim hjálpar-
ráðstöfunum, sem ætlazt er til, að liver aðilja geri hinuni til