Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1933, Page 194

190
um ráðstöfunum byggist 8. mgr. 22. gr. sm., sem felur ráði
bandalagsins að ákveða, livaða vald, eftirlit eða stjórn manda-
tarinn eigi að liafa yfir mandötunum, ef það hefur ekki verið
áður gert með samkomulagi milli meðlima bandalagsins.
Ráðið liefur því ekki útlilutað mandötunum, beldur að eins
gert samninga við mandatarana um stjórn og' meðferð man-
datanna, sem þegar var ákveðið, bverir liafa skyldu, án þess
að skilmálar væru setlir. Þýzkaland varð að aflienda nýlend-
ur sínar með 119. gr. Vers. samninganna til ráðstöfunar and-
stæðingum sínum í styrjöldinni 1914—1918, og Tyrkland varð
að skrifa undir samskonar afsal þeini til lianda i 16. gr.
Lausanne-samninganna 1923, og' á þessum afsölum bjrggist
upphaflega réttur bandamanna til lendna þessara, mandat-
réttur þeirra, ef svo má að orði kveða. Með þvi að Þjóða-
bandalaginu var ekki afsalað lendum þessum í uppliafi, er
það ekki binn uppbaflegi mandant, heldur eru það samberj-
arnir á móti Miðveldunum í styrjöldinni miklu. Þeir liafa í
orði kveðnu fengið mandatörunum lendurnar til forræðis, en
stórveldin bafa raunverulega ráðið málinu til lvkta að því
leyti. Hinsvegar eru mandötin rækt í nafni Þjóðabandalags-
ins eftir 2. mgr. 22. gr. sm., og umsján og eftirlit mandatanna
er fengin bandalaginu i 7.—9. mgr. sömu greinar. Manda-
tararnir eru því umboðsmenn Þjáðabandalagsins, og má því
nú sjálfsagt segja, að Þjóðabandalagið bafi orðið mandant,
enda þótt það væri það ekki i öndverðu.
Hlutverk mandataranna og Þjóðabandalagsins er í almenn-
um orðum sagt, að stuðla að vellíðan og þroskun íbúa man-
datanna, sem ekki eru taldir færir um að stjórna sér sjálfir,
lieldur þurfi að fela stjórn þeirra reyndum og þroskuðum
þjóðum, sem liafi beztu aðstöðuna til að stjórn þeim, sbr. 1.
og' 2. mgr. 22. gr. sm.
2. Nú eru íbúar lendna þeirra, sem gera skyldi að man-
dötum, á allmismunandi þroskastigi. Og' svo kemur til greina
lmattstaða þeirra, fjárhagur o. fl. Af þessu leiðir, að þeim
liæfir ekki öllum sama meðferð. Segir því í 3. mgr. 22. gr.
sm., að baga skuli meðferð þeirra þar eftir. Samkvæmt þessu
er lendum þessum skipt i þrjá flokka: A, B og C mandöt.
Til A-mandatanna teljast einungis þær lendur, sem Tyrk-
land var þvingað til að láta af hendi. Þær eru i 4. mgr. 22. gr.
taldar bafa náð þeim þroska, að sjálfstæði þeirra megi við-
urkenna til bráðabirgða, þannig að þær njóti ráða og að-
stoðar mandatars um stjórn sína, þar til er þær verði færar