Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1967, Side 229

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1967, Side 229
TlMARIT VFl 1967 227 Norðmenn voru meðal brautryðjenda í fitu- herzlu og ekki sízt lýsisherzlu (11). Ber þar hæst nafn Carl Fr. Holmboe, sem vann að bygg- ingu og starfrækslu De-No-Fa 1913—15, en þau ár herti De-No-Fa 58.500 smálestir af lýsi (12). Holboe varð eftir það um nokkurra ára skeið yfirverkfræðingur og helzti ráðunautur Sir William Lever, síðar Lord Leverhulme. Hann varð svo aðalforstjóri De-No-Fa 1923—40 og aftur eftir síðari heimsstyrjöldina (13). Herzluverksmiðjur voru margar byggðar eftir rannsóknum Norðmanna í öllum heimsálfum fram að síðari heimsstyrjöld. Voru herzluafköst þeirra verksmiðja árið 1939 um fjórðungur af- kasta allra slíkra verksmiðja í heiminum (11). Er af þessu öllu hin markverðasta saga. Það er athyglisvert, að meginhráefni De-No-Fa hefir alltaf verið lýsi og þá fyrst og fremst hval- lýsi (11), enda átti stofnun De-No-Fa rót sína að rekja til hinnar vaxandi framleiðslu hvallýsis. Á árunum 1913—30 herti De-No-Fa eingöngu lýsi og á árunum 1951-—60 voru hertar 861 þús- und smálestir lýsis eða yfir 86 þúsund lestir til jafnaðar á ári, en aðeins 92.2 þúsund lestir af jurtaolíum allt tímabilið eða rúmlega 9 þúsund lestir á ári til jafnaðar (12). Hér á landi munu menn snemma hafa haft spurnir af starfsemi De-No-Fa og nýtingu þess fyrirtækis á lýsi. En ekki mun hafa verið auð- velt að fá nokkrar upplýsingar að gagni um herzluna. Víðast hvar ríkti mikil leynd yfir slíkri starf- semi og var 1945 talið, að meginið (95%) af niðurstöðum af rannsóknum herzluverksmiðja væru yfirleitt geymdar í skjalasöfnum þeirra, en ekki birtar. Mest af því sem birt hafði verið var og talið næsta lítils virði (14). Nýlega var frá því skýrt, að í verksmiðju De- No-Fa voru áður fyrr notuð mælitæki, sem ekki voru rétt ,,for at ingen hemmeligheter skulle sive ut“ (12). Nú er ekki eins mikil leynd yfir þessari starf- semi og áður fyrr og tæplega nokkru meiri en gengur og gerist í efnaiðnaði. Ekki er nokkrum vandkvæðum bundið að kaupa öll tæki til herzlu o.s.frv. og fá um leið nauðsynlegustu leiðbein- ingar um framleiðsluhætti eins og algengt er við kaup á ýmis konar vélum og tækjum til slíkrar framleiðslu. Hins vegar krefst fituherzla nákvæms eftirlits með framleiðslunni. Á því sviði sem öðrum eru gerðar æ meiri kröfur um gæði vörunnar. Var vikið að því að nokkru hér áður. 1 skýrslu Skipulagsnefndar atvinnumála, sem starfaði á vegum ríkisstjórnarinnar á árunum 1934—36 (15) er skýrt frá lauslegri kostnaðar- áætlun um stöð til herzlu á lýsi fyrir innanlands- markað. Er þar byggt á tilboðum í vélar o.fl., sem þeir útveguðu Trausti Ólafsson og dr. Þórð- ur Þorbjarnarson frá þýzkum og enskum fyrir- tækjum. Mun þetta vera fyrsta athugun, sem gerð hefir verið hér á landi um stofnkostnað herzluverksmiðju. Á stríðsárunum kannaði stjórn Síldarverk- smiðja ríkisins þetta mál og aflaði tilboða í vél- ar og önnur tæki fyrir herzluverksmiðju. Á árunum 1945—47 starfaði nefnd á vegum ríkisstjórnarinnar að undirbúningi að stofnun herzluverksmiðju á Siglufirði, en það starf féll niður m.a. vegna aflaleysis á síldveiðum. Árið 1948 tekur svo til starfa herzlustöð Lýsissamlags íslenzkra botnvörpuskipaeigenda undir stjórn Ás- geirs Þorsteinssonar verkfræðings. 1 upphafi var gert ráð fyrir, að hún herti fyrst og fremst stearin, sem fellur til við kaldhreinsun þorska- lýsis. Hingað til hefir eingöngu verið hert þorska- lýsi í herzlustöðinni. Framleiðslan hefir öll farið á markað innanlands, að undanskildu því, sem seit var af harðfeiti blandaðri sykri á erlendum markaði um stuttan tíma. Framleiðslan hefir verið 500—700 smálestir á ári. Árið 1958 seldi Lýsissamlagið herzluverk- smiðju sína ásamt öðrum eignum. Var þá stofn- að h.f. Hydrol, sem á herzluverksmiðjuna og rekur hana. Þessi verksmiðja er því miður mjög lítil og er kostnaður allur við framleiðsluna því tiltölulega mikill. Þannig er t.d. ekki hægt að herða nema tvær smálestir lýsis í einu, en lyktarhreinsa f jórar. Á síðustu sex árum hafa þó verið gerðar mik- ilsverðar endurbætur á verksmiðjunni. Fram til ársins 1960 var vetnið framleitt í verksmiðjunni með rafgreiningu, en frá þeim tíma hefir það verið fengið frá Áburðarverk- smiðjunni h.f. í Gufunesi. Er því dælt þaðan eftir tveggja þumlunga víðri plastæð, sem liggur á sjávarbotni yfir Viðeyjarsund, en á landi eftir stálpípum. Er þessi æð alls á fjórða km á lengd. Var rafgreinirinn orðinn mjög úr sér genginn og varhugaverður í notkun, en auk þess dýr í rekstri. Árið 1962 var tekinn í notkun nýr sjálfvirkur gufuketill. Eins og frá var skýrt áður var keypt fyrir þremur árum Alfa Laval skilvindusamstæða til samfelldrar afsýringar, hinar fullkomnustu vélar.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234
Side 235
Side 236
Side 237
Side 238
Side 239
Side 240
Side 241
Side 242
Side 243
Side 244
Side 245
Side 246
Side 247
Side 248
Side 249
Side 250
Side 251
Side 252
Side 253
Side 254
Side 255
Side 256
Side 257
Side 258
Side 259
Side 260
Side 261
Side 262
Side 263
Side 264
Side 265
Side 266
Side 267
Side 268
Side 269
Side 270
Side 271
Side 272
Side 273
Side 274
Side 275
Side 276
Side 277
Side 278
Side 279
Side 280
Side 281
Side 282
Side 283
Side 284
Side 285
Side 286
Side 287
Side 288
Side 289
Side 290
Side 291
Side 292
Side 293
Side 294
Side 295
Side 296
Side 297
Side 298
Side 299
Side 300
Side 301
Side 302
Side 303
Side 304
Side 305
Side 306
Side 307
Side 308
Side 309
Side 310
Side 311
Side 312
Side 313
Side 314
Side 315
Side 316
Side 317
Side 318
Side 319
Side 320
Side 321
Side 322
Side 323
Side 324
Side 325
Side 326
Side 327
Side 328
Side 329
Side 330
Side 331
Side 332
Side 333
Side 334
Side 335
Side 336
Side 337
Side 338
Side 339
Side 340

x

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Verkfræðingafélags Íslands
https://timarit.is/publication/860

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.