Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1949, Blaðsíða 126

124
skildust þó, niður til 7 ára aldurs, en eftir það ekki nema kunnugum.
Ekkert barnanna kunni að lesa né skrifa, og ekkert þeirra gat nafn-
greint aðspurt hreppstjórann eða oddvitann, né bóndann á næsta
bæ. Enga vísu eða vers kunnu þau. Einu barninu, 12 ára gömlu, hafði
verið komið fyrir á bæ í nágrenninu til að reyna að búa það undir
skóla um haustið. Eitt barnanna hafði eins árs gamalt verið tekið í
fóstur á gott heimili á Ströndum. Það var drengur, nú 5 ára. Seinna
komst ég eftir því, að sama sagan var með hann. Hann virtist ekkert
geta lært og var þrár og erfiður í uppeldi. Við eftirgrennslan um ætt
þessara barna kom ekkert sérstakt fram um föðurættina, en amma
var örviti (idiot). Ég set hér þá sögu í stuttu máli, eins og mér var
sögð hún, ef það gæti orðið til viðvörunar um meðferð fávita.
Amman var niðursetningur á bæ einum í Strandasýslu. Hún var
mállaus, en gat þó gert sig skiljanlega um einföldustu nauðsynjar,
en var að öðru leyti í öllum háttum eins og skynlaus skepna.
Hún hamdist ekki í fötum og lá í heybæli í baðstofu, alla jafna róleg,
en rölti þó um bæinn. Tekið var eftir því, að auminginn fór að gildna,
og héldu menn hana ala með sér sjúkdóm nokkurn, en einn góðan
veðurdag skreiddist hún upp í heybælið, og eftir nokkra stund, án
þess að heyrzt hefði hósti né stuna frá aumingjanum, heyrðist
barnsgrátur úr bælinu. Þar var þá fætt stúlkubarn með fullu lífi,
fullþroska og rétt skapað. Er það móðir umræddra barna. Ekki þótti
hún neitt öðru vísi í háttum í uppvexti en gerist og gengur. Áður hafði
auminginn átt annað barn, en það dó — „guði sé lof“, sagði fólkið.1)
Ekki var barnið feðrað, og þó þóttist fólk vita um faðernið: „að
þar væri ekki öðrum til að dreifa en bóndanum á bænum, sérlega dag-
farsgóðum og prúðum, vænsta manni“, sem lifði í barnlausu hjóna-
bandi, en hafði áður átt 6 börn með vinnukonunni á bænum (!), og
bar ekkert á þeim börnum, né afkomendum þeirra. Um foreldra og
systkini aumingjans er ekki annað vitað en það, að hún á systur,
aldraða á elliheimilinu í Reykjavík, en hennar dóttir er sjúklingur
á Kleppi. Ég hef margrætt um mikla nauðsyn þess, að komið væri
upp fávitahæli í landinu. Má þessi saga vera ljóst dæmi um nauðsyn
þess og sýnir þá hlið málsins, sem sjaldnast er gaumur gefinn í um-
ræðum um það mál, en það er fyrirbygging á útbreiðslu sjúkdómsins,
lir þvi að sterilisatio er ekki fyrirskipuð.2)
Hesteyrar. Fávitar 4, allir í Grunnavíkurhreppi.
Árnes. Annar frá fæðingu, en hinn upp úr heilabótgu í æsku.
Hólmavíkur. 1 fáviti, áður skráður.
Hvammstanga. Sömu vandræðin með einn fávita á Hvammstanga.
Blönduós. Hafa engir bætzt við, enda nóg af fávitum fyrir.
1) Sbr. Landsyfirréttardóma, X. bindi, 1917—1919, bls. 90—93.
2) Löggjöf um þessi mál er eins róttæk og þörf er á. Það er ekki hennar sök,
að hún er víða slælega framkvæmd, þar sem þörf framkvæmdanna er mest, svo
sem i þessu hryggilega tilfelli. Þar er um að kenna skorti á vakandi áhuga og
framtaki ábyrgra aðila, ekki sízt hlutaðeigandi héraðslækna, sem allra manna
bezt geta haft þessi mál i höndum sér. Auðvitað á að gera gangskör að því að vana
alla þessa fávita.