Andvari - 01.01.1973, Page 95

ANDVARI
ÁTRÚNAÐUR JÓNASAR OG BJARNA
93
Fullvel man eg fimmtíu ára sól,
fullvel meir en hálfrar aldar jól,
man það fyrst, er sviptur allri sút,
sat eg barn með rauðan vasaklút.
Lát mig horfa á litlu kertin þín:
Ljósin gömlu sé eg þarna mín!
Eg er aftur jólaborðin við,
eg á enn minn gamla sálarfrið.
Jónas kveður ákaflega fast að orði í Jólavísunni: „Hefi eg til þess rökin
tvenn,“ segir hann, ,,að á sælum sanni er enginn vafi.“
Það er vita tilgangslaust að ætla sér að grafast með vissu fyrir þær fullkomnu
sannanir, sem skáldið telur sig hafa fyrir sendingu og guðdómleik frelsarans.
Hitt er ekki úr vegi að minna á óræka staðreynd. Það gefast „augnablik helguð
af himinsins náð“, þegar menn öðlast með yfirskilvitlegum hætti, „fullvissu um
það, sem þeir vona, sannfæring um þá hluti, sem ekki er auðið að sjá,“ eins og
höfundur Hebreabréfsins skilgreinir trúna. Einmitt skáldin verða ósjaldan þessa
áskynja, öðlast innblástur, andlega reynslu, sem þau geta ekki skýrt á annan hátt
en þann, að þeim sé gefið það að ofan.
Menn, sem ekkert þekkja til þessara hluta, geta auðvitað heimskað sig á að
fullyrða, að hér sé aðeins um ímyndanir eða uppspuna að ræða, svo fremi að
sjúkleiki og afleiðingar hans eigi ekki sökina. Það gleymist undarlega oft, að
allir hafa ekki sama sjónhring né hafa fetað í sömu slóðina. Þeim, sem hlotn-
azt hafa þessar hrifningarstundir, eða augnablik, gleyma því aldrei, geta ekki
neitað því. Hafna ekki staðreyndum. Þeim kemur ekki heldur til hugar, að sú
reynsla, sem þeir vita bezta og áhrifaríkasta og hefur reynzt þeirn unaðslegust
°g gagnlegust, sé auvirðilegri og óheilbrigðari en venjulegur sjónhringur og
almenn reynsla hversdaganna.
Eg er þeirrar skoðunar, að ákveðin hrifningarstund liggi að baki full-
yrðingar Jónasar í tilgreindri vísu. En vitaskuld verður það ekki fullsannað.
Jónas Hallgrímsson notar flest algengustu heiti um Krist, kallar hann:
frelsara lýða, lausnara manna, hinn líknarfulla og bezta ástvin barnanna. Af
þessu verða ekki dregnar neinar órækar ályktanir um skoðun skáldsins á frið-
þægingarlærdómnum.
Ég tel ekki óvarlegt að ætla, að Jónas hafi átt sammerkt við meginþorra ís-
lendinga, sem fyrr og síðar hafa lítt skeytt um lærðar útlistanir og beinar játningar,
en fundizt séra Hallgrímur Pétursson lýsa bezt tilfinningum þeirra í garð frels-
arans með þessu versi:
Gegnum Jesú helgast hjarta
í himininn upp eg líta má,
Guðs míns ástar birtu bjarta
bæði fæ eg að reyna og sjá,
hryggðarmyrkrið sorgar svarta
sálu minni hverfur þá.