Andvari - 01.01.1973, Page 98

96
GUNNAR ÁRNASON
ANDVABI
Jónasi var trúin sannarlega alltaf rnikið alvörumál, sem enginn ætti að láta
nægja að hafa að yfirskini. Jafnvíst væri líka, að hver maður ætti að vaxa upp úr
því, að hugsa mestu um munn og maga og svala girndum sínum. Þetta sýnir
glettnisleg, en vel meint ádrepa hans í garð íslenzkra bænda, þegar hann lýsir
krisnihaldi þeirra í vísunni: Dalabóndinn í óþurrknum:
Hví svo þrúðgu þú
þokuhlassi
súldar norn
um sveitir ekur?
Þér mun eg offra
til árbóta
kú og konu
og kristindómi.
Margir hafa fyrr og síðar á íslandi kveðið af mikilli snilli og ríkri tilfinn-
ingu urn fallvaltleik jarðlífsins, huggun vonarinnar og eilíft líf. Jónas lætur
ekki sinn hlut þar eftir liggja.
Fáir lýsa hverfleikanum dapurlegar en hann gerir í þessum hendingum, sem
alþjóð eru ríkar í minni:
Það er svo tæpt að trúa heimsins glaumi -
og táradöggvar falla stundum skjótt,
og vinir berast burt á tímans straumi,
og blómin fölna’ á einni hélunótt.
En Jónas Hallgrímsson átti huggun í þessu angri. Hann hefur sjón upp og
út yiir þröngan sjónhring hversdaganna og skammhuganna til þeirra háu
himna og andlegu heimkynna, sem hann kallar mörgum fögrum nöfnum svo
sem: Hærri heirna, himinsali, fegri heima, ljóssali og sóllönd. Þar væntir hann
eilífðardags í föðurhúsum.
Bjargfastri trú sinni á framhald jarðlífsins lýsir hann bæði á jákvæðan og
neikvæðan hátt.
Það síðarnefnda skýrist ljóst af nöpru háðkvæði, sem Jónas orti að þrá-
beiðni Gísla Thorarensens sem eftirmæli eftir móður hans, og segir, að sýni,
„hvernig ég mundi vilja hugga einhvern Hegelianer, — þú skilur — undir
slíkum kringumstæðum". (Hegel var þýzkur heimspekingur, d. 1831.)
Flér er upphaf og endir kvæðisins:
Nautgæfa fóðurgrasið grær
á leiði rnóður þinnar þjáðu.
Því ertu hljóður, frændi? Sjáðu,
hvar bóndi góður hjörg sér fær.
Þetta er kalt og nístandi.
Dásamlegt er upphaf erliljóðs Jónasar eftir Bjarna Thorarensen:
Nú færðu ckki að sjá um sinn
meira af rekkju móður þinnar,
maðkurinn þekkir skrautið innar-
því hlærðu ekki, herra minn?