Andvari

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Andvari - 01.01.1973, Qupperneq 114

Andvari - 01.01.1973, Qupperneq 114
112 ÞORSTEINN SÆMUNDSSON ANDVAHl þegar hefur verið sagt, var heimskerfi Ptólemæusar alls ekki frumstæð hugar- smíð fávísra manna, heldur þrauthugsað kennikerfi, sem grundvallaðist á ströngustu rökfræði og glöggum athugunum afburðamanna. Almagest Ptólemæ- usar hefur verið kölluð einhver skarpviturlegasta bók allra tíma. Það var því ekki heiglum hent að hrófla við þeim kennisetningum, sem þar höfðu verið settar fram. Þegar Kóperníkus var nýkominn til Italíu, kom út á prenti stórt og vandað rit, sem tveir þýzkir stjörnufræðingar, Purbach og Regiomontanus, höfðu unn- ið að. Þarna var um að ræða ýtarlegan útdrátt og skýringar við hók Ptólemæus- ar, Almagest. Höfundarnir höfðu lagt sig í framkróka við að útskýra og endur- bæta kerfi Ptólemæusar til þess að ná betra samræmi við athuganir og mæl- ingar. Jafnframt var bent á vissa bresti í kerfinu, sérstaklega að því er varðaði braut tunglsins um jörðina. Kóperníkus kynnti sér rit þetta rækilega, og hefur það el'laust átt sinn þátt í að vekja með honum efasemdir um réttmæti kerfisins í heild. Kennari Kóperníkusar í Bologna, Maria di Novara, var líka mjög gagnrýninn á einstök atriði í kenningum Ptólemæusar, og vitað er með vissu, að þeir Kóperníkus gerðu í sameiningu stjörnufræðilegar athuganir til að sannprófa, hvort hug- myndir Ptólemæusar um gang tunglsins fengju staðizt. Annars er lítið vitað urn, hve langt Kóperníkus var kominn við að móta sér nýja skoðun á heimsmyndinni, meðan hann var við nám á Italíu. Það er ekki fyrr en mörgum árurn seinna, að hann setur fram ákveðnar kenningar opinberlega — og þó með hinni mestu varúð. Gassendi, sá er fyrstur ritaði æviágrip Kóperníkusar, telur, að hann hafi byrjað að vinna að hinu nýja hugmyndakerfi sínu fyrir alvöru árið 1507 eða þar um bil, meðan hann dvaldi hjá Lúkasi biskupi í Lidzbark. Formálinn að bréfum Þeofilaktosar frá Simo- kattes, sem út kom árið 1509, er, eins og fyrr segir, elzta heimildin um, að Kóperníkus hafi verið farinn að boða nýjar kenningar um gang himintungl- anna. Um það leyti er hann sennilega hyrjaður að dreifa handskrifaðri ritsmíð, svonefndri Commentariolus, atliugasemdum eða ágripi af hugmyndum sínurn. Ágrip þetta var ekki prentað fyrr en eftir hans dag, en eintök af því hafa varðveitzt. Það er innan við 20 síður og laust við alla stærðfræði. I ágripinu setur Kóperníkus fram eftirfarandi kenningar: 1. Miðja jarðar er ekki miðja alheimsins, heldur aðeins þungamiðja þeirra hluta, sem á jörðinni eru, svo og miðja tunglbrautarinnar. 2. OIl himintungl snúast um sólina, og því er sólin nriðja alheimsins. 3. Hin daglega sýndarhreyfing sólar og stjarna frá austri til vesturs á
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196

x

Andvari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.