Andvari - 01.01.1973, Page 151

ANDVARI
HUGUR OG IIEIMUR GUÐMUNDAR FINNBOGASONAR
149
líkja á eftir, og eftirlíldngin fer frain samkvæmt hugmyndum vorum um
hana, en þær liljóta einkum að vera fólgnar í sérkennileik þess, er líkja á
eftir. Sem dæmi tekur höfundur framburð á erlendu orði. Vér leitumst við
að ná framburðinum með því að greina orðið í einstök hljóð. Síðan náum
vér smám saman réttum framburði á öllu orðinu, þótt vér höfum í fyrstu borið
sum hljóð rangt frarn. Sama máli gegnir um skrift og dans. Auðvitað verðum
vér að gera oss Ijóst, að eftirlíkingarhæfileikinn takmarkast af líkamlegri getu
mannsins. Vér getunr því ekki Hkt eftir dýpstu tónum orgelsins. Á 183. bls.
setur Guðmundur fram kenningu sína:
„Þflð, sem ég á við, er aðeins þetta, að vér séum nú einu sinni svona
gerðir, að vér getum, ef svo má að orði hveða, speglað og endurkveðið
eða bergmálað með líkama vorum sumt af því, sem vér sjáum og heyr-
um, og að öll þau áhrif, sem vér eigum slíka strengi fyrir, verki hjá oss
hneigð til að hergmála sérkennileik þeirra, hvort sem sú hneigð verður
nógu sterk til þess að valda sýnilegum eða heyranlegum hreyfingum
eða ekki."
Guðmundur heldur því fram, að hugmyndir vorar um hreyfingar líkam-
ans þurfi ekki að vera endurminningar. Er hann þar á öndverðum meiði við
ýmsa sálfræðinga, er liafa fullyrt, að vér verðum að hafa gert hreyfingu af
tilviljun og öðlazt um hana endurminningu, áður en vér getum hugsað hana
út. Guðmundur styður skoðun sína þeirn rökum, að ótalandi ungbarn getur
lært hvaða tungumál sem er jafnvel. Óhugsandi er, að barnið geti ratað á
hljóð í öllum mállýzkum veraldar af tilviljun. „Ósjálfráð eftirlíking eftir vara-
hreyfingum annarra hjálpar börnunum til að læra rnálið" (190. bls.).
Guðmundur telur, að dauðir hlutir geti vakið ámóta tilhneigingu til
eftirlíkingar og lifandi: „. . . . ég efast ekki um, að lútandi tré á bersvæði sé
oss ósjálfráð hvöt til að beygja oss og að hnarreistur turn starfi að því, að
vér réttum úr kryppunni" (193. bls.).
Ekki er nóg með, að dauðir hlutir og lifandi veki hermihneigð. Endur-
minningarnar vekja einnig tilhneigingu til eftirlíkingar. Málarinn, sem situr
á dimnui vetrarkvöldi í vinnustofu sinni, líkir eftir endurminningum sínum
um fegurð náttúrunnar. Þetta stafar af því, að endurminning um atburð
hefur lík áhrif á sálarlíf vort og athurðurinn sjálfur.
Idöfundur segir, að ekki sé von til þess, að allir geri sér ljósan boðskap
hinnar nýju kenningar, því að menn hafi að öllu jöfnu litla hugmynd um,
hvað fram fer í sálarlífi þeirra.
Hið fyrsta, er mér flaug í hug varðandi þessa kenningu, var, hve ein-