Prestafélagsritið - 01.01.1928, Blaðsíða 25
20
Magnús Helgason:
Prestafélagsritiö.
verjast spillingu með því að einangra ísland aftur eins og var
ál». Iiðnum öldum? Spiltur aldarháttur verður heldur aldrei
læknaður með því að þröngva honum aftur á bak. Liðinn
tími kemur aldrei aftur, og aldarháttur hans ekki heldur — sem
betur fer. Loftungur liðna tímans mundu trautt fagna honum
heldur en aðrir, ef hann kæmi aftur yfir þá, eins og hann
var. Þeir mundu þá rekast þar á margan gallann, er lítt hefir
gætt í augum þeirra, þegar þeir horfa álengdar aftur á bak,
þangað sem liðna tímann hillir uppi í árroða bernsku og æsku.
Eg held að sannist á skaðvænum fylgjum nútíðarmenningar
okkar gamla máltækið: »án er ills gengis, nema heiman hafi«.
Ef þær eru athugaðar, held ég að þær séu flestar gaml-
ar íslenzkar afturgöngur, Skottur og Mórar, einungis skift um
búning, hafa lagt af skupluna og úlpuna, en komnar á kjól
og sett upp silkihatt; yfirleitt mannkynsins gömlu kynfylgjur í
nýtízku búningi. Það þarf að sjá við þeim, kveða þær niður.
Vafalaust má liggja skólum vorum á hálsi fyrir það, að þeir
hafi lagt of lítinn hug á að auka mannkosti, glöggva siðgæðis-
tilfinningu, styrkja viljann og eggja tii sjálfstjórnar og starf-
semi, vinnu að einhverju góðu og nytsömu. Þetta tekur ekki
fremur til lægri skólanna en hinna æðri, nema síður sé. Það
er hörmulegt manntjón, sem ísland hefir beðið á lærdóms-
brautinni að fornu og nýju, hve mörg góð mannsefni hafa á
þeirri leið sokkið í óreglu og ómensku, stórskemst eða farist
með öllu. En mundi uppeldið heima og í bernsku vera þar
án allra saka? Ungu mennirnir hafa lagt út á brautina með
harðla misjöfnu veganesti. Mörgum hefði skólavistin reynst
hollari, ef þeir hefðu komið þangað betur undirbúnir í þess-
um efnum. Það veitir ekki af að hafa seglfestu á farinu, þeg-
ar út á þá leið er Iagt. Hér er óendanlega mikilsvert hlut-
verk fyrir bernskuuppeldið og alla, sem að því vinna, að
leggja holla undirstöðu undir alla okkar þjóðmenningu, eins þá
æðri sem hina lægri, alþýðumentunina. — Ég ætla að minn-
ast á tvö meginatriði.
Mér eru minnisstæð orð, er góður og gamall Þingeyingur
sagði við mig fyrir fjórðungi aldar. Við áttum tal um alþýðu-