Prestafélagsritið - 01.01.1928, Blaðsíða 35
30
Magnús Jónsson:
PrestafélagsriliÐ.
þeir tímdu ekki að láta hann af hendi fyr en þeir sáu, að
Jesús lét það litla, sem hann hafði! Um alla bókstafsþrælkun
og andans afneitun >ratíónalistanna« hefir Treitschke sagt
það, sem við á: »Þeir trúðu dúfunni, en neituðu andanum*.
Nefna má hér Schleiermacher, en það er þó mest fyrir
siða sakir. Engin grein guðfræðivísindanna fór fram hjá hon-
um, og hann skrifaði auðvitað »Leben Jesu«. En ekki mark-
aði það nein veruleg tímamót. Miklu merkilegra var verk
skáldsins, guðfræðingsins og sagnameistarans J. G. Herders
(d. 1803). Hann gaf út ýms rit um Krist og um rit Nýja-
testamentisins, og er í raun og veru sá fyrsti, sem beitir heil-
brigðum aðferðum við þá rannsókn, þó að ýmsar af niður-
stöðum hans hafi ekki staðizt. Þá ritaði sagnaritarinn og guð-
fræðingurinn Karl Hase (d. 1890) æfisögu Krists, sem fræg
er orðin. Hún kom fyrst út árið 1829 og var þá stutt bók.
Síðan vann hann að henni í hálfa öld og altaf jókst hún að
stærð og fjölbreyíni. Seinast gaf hann hana út árið 1876. —
Hase er afbragðs sagnaritari og glæsilegur rithöfundur. Hann
þekkir vel takmarkanir vísindanna. Hann spyr ekki aðeins
um það, hvað vér vitum og hvað ekki, heldur Iíka hvers
vegna. Og hann gerir greinarmun á því, sem höfundarnir
leggja inn í viðburðina og því, sem í raun og veru hafi gerzt.
Á þessari hálfu öld, sem Hase vann að bók sinni um Krist,.
urðu einhverjar mestu byltingar bæði í sagnaritun alment og
í rannsóknum á sögu Jesú. En það sýnist engin áhrif hafa
haft á hann, og þrátt fyrir allan lærdóminn og snildina táknar
bók hans engin tímamót í þessari grein.
Snemma á 19. öldinni kom út Rómverjasaga Niebuhrs, eitt
af merkustu sagnaritum síðari tíma. Markar hún bein tímamót
í sagnarituninni. Lærisveinn Niebuhrs var Leópold v. Ranke,
sem telja má einhvern gætnasta sagnameistara síðari tíma.
Hann var hálærður, nákvæmur og hlutlaus sagnameistari.
Starf þessara manna hlaut að hafa gagnger áhrif á alla þá,
sem við sögurannsóknir fengust.
Einn af þessum mönnum, sem urðu fyrir gagngerum áhrif-
um af Niebuhr, var ungur guðfræðingur, er hét F. C. Baur.