Prestafélagsritið - 01.01.1928, Blaðsíða 26

Presiafélagsritið.
Samvinnumál.
21
mentun Mývetninga. Mér þótti bókasafn þeirra mikið og út-
lendar bækur furðu alment Iesnar. »]ác, sagði hann, »en mér
þótti eldri kynslóðin betur mentuð, þó að hún kynni lítt dönsku.
Unga fólkið sækir sér mentun í ný skáldrit Dana og Norð-
manna, en foreldrar þess sóttu sína í fornsögur okkar og Biblí-
una, og mér fundust þeir meiri menn«. Ættjarðarást og kristin-
dómur voru stoðir þær, er Grundtvig, hinn mikli frömuður
þjóðmenningar Norðurlanda, vissi traustastar til að byggja á
þjóðmenningu. Trú og ættjarðarást taldi hann þær höfuðdygð-
ir, er skapað hefðu flest mikilmenni. Eg er á sama máli. Okkur
liggur lífið á að treysta þessar stoðir í þjóðlífi okkar. Okkur
skulu engar betri reynast til að koma stöðvun á losæðið
og þrótti í ungar sálir og tryggja sæmd og gæfu þjóðar
okkar. Sumir kunna að telja ættjarðarást lítt við barna hæfi,
en hvenær skyldi það vera of snemt að taka ástfóstri við ís-
land? Börn geta það snemma. Ég man varla fyr til mín en
ég var gagntekinn af kvæði ]ónasar: »ísland farsældar frón«,
og eggjunarorð þess í síðasta erindi læstu sig í mig. Mér
finst það enn í dag bera af öllum ættjarðarkvæðum. Slík
kvæði í sambandi við sögu og sögur eru máttarorð, sem
kennarar ættu ekki að láta ónotuð. Hinni eggjandi baráttu
við erlend yfirráð er að vísu slotað. Alþingi risið upp aftur,
sjálfsforræðið heimt úr helju, aftur fljóta íslenzk skrautbúin
skip fyrir landi, þróttur, mannvit og listfengi virðist enn ódrepið
• þjóðinni, ættjarðarkvæði eru enn ort og lærð og sungin,
ungmennafélög breiðast um landið undir fögru merki. Þetta
er fagnaðarefni, en hér er samt sem áður við svo margt að
stríða, að óvænt mundi horfa, ef hug og dug þjóðarinnar færi
ekki heldur fram en aftur. Því miður virðast ókostirnir fornu
enn með fullu fjöri, eigingirni og sundurlyndi, ólöghlýðni og
óbilgirni, sem forðum komu sjálfstæði landsins á kaldan klaka og
hneptu það í volæði öldum saman. Og ég veit ekki, hvort
íslandi stafar minni hætta af erlendu áhrifunum nú heldur en
þá. Þá var þjóðstjórnin í voða fyrir erlendu konungsvaldi, nú
bjóðerni og siðgæði fyrir erlendri ofmenningu eða ómenningu.
t*á var alþýðan furðu seig fyrir, en höfðingjar hennar reynd-