Prestafélagsritið - 01.01.1928, Blaðsíða 28
Preslafélagsriíiö.
Samvinnumál.
23
fornu. Enginn lærir án þess að meta íslenzkuna og leggja
við hana það ástfóstur, sem hún á skilið. En svo eru sögurn-
ar til fleira nytsamlegar um leið. Þær eru kjörnar til að vera
ungum hjörtum »heili-vágrc, varnarlyf gegn sýkingu hugsunar-
háttarins, gegn örkvisaskapnum, sem ekkert vill á sig leggja,
apaskap og dýrkun útlendrar tízku og prjáls, ódrengskap og
tæfilshætti. Spartverjar, hetjuþjóðin forna, sýndu sonum sínum
ungum stælta kappa og svínfulla þræla til samanburðar á leik-
völlunum. Það var kensluaðferð sem hreif. Eftir slíka kenslu
gat enginn frjálsborinn Spartverji auvirt sjálfan sig og sagzt
í þrælaættina með því að drekka frá sér vit og afl. Setjið
börnum og unglingum fyrir sjónir göfugmenni gullaldar okkar,
Njál, sem allir trúðu, því að það var mælt, að hann lygi aldrei,
Ingjald í Hergilsey, sem hiklaust kaus að láta lífið heldur en
bregðast manni, er hann hafði heitið ásjá, Kolskegg á
Hlíðarenda, sem á örlagastund gaf þetta dýrlega svar: »Hvorki
mun ég á þessu níðast og á engu öðru því er mér er til
trúað*. Setjið slíka menn til samanburðar við hrygðarmyndir
nútíðarinnar, mannræfla, sem til einskis orðs verður trúað,
svíkja óðar loforð sín og heit, ef stundarnautn eða hagnaður
er annars vegar, ótrúa þjóna í embættum eða við algenga
vinnu, sem níðast á störfunum, sem þeim er til trúað og
goldin laun fyrir. Skyldi ekki slíkur samanburður, þó að ekki sé
nema í sögu, geta vakið þann metnað í ungum íslendingum,
að vilja heldur segjast í kyn göfuglyndra gullaldarmanna en í
þræla ætt mannræflanna?
En þó að ég bendi á rækt og ást á ættjörð, átthögum og
tungu, til varnar gegn ómensku og siðleysi, þá er mér það
fullkomlega ljóst, að hinn eini trausti grundvöllur undir sið-
gæði hverrar þjóðar og um leið allri gæfu hennar er trúin,
og þá auðvitað efst á blaði kristna trúin, svo sem Jesús sjálf-
ur kendi hana með orðum sínum og líferni. »Hún þarf að
vera dýpsta rót, einna fyrsta byrjun allrar mentunar; án hennar
verður hitt alt hégómi*, sagði einn frægasti skólamaður og
beimspekingur á fyrri hluta 19. aldar, og var þó fullkominn
skynsemistrúarmaður. »Ótti Drottins er upphaf vizkunnar«,