Andvari

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Andvari - 01.01.1973, Qupperneq 112

Andvari - 01.01.1973, Qupperneq 112
110 ÞORSTEINN SÆMUNDSSON ANDVAIU öðru skipulagi en menn höfðu álitið í meira en þúsund ár, allt frá dögum gríska stjörnufræðingsins Ptólemæusar. Kládíus Ptólcmæus, stærðfræðingur og stjörnufræðingur, sem uppi var í Alexandríu á 2. öld e. Kr., hefur oft verið kallaður síðasti stjörnufræðingur fornaldar; hann var án efa einhver mesti stjörnul ræðingur, sem uppi hefur verið. Hið mikla rit hans, Ide mathematike syntaxis, var varðveitt af arabiskum fræðimönnum, sem gáfu því heitið Almagest — hinn mesti, þ. e. meistaraverkið. Á 12. öld var ritið þýtt á latínu, og varð það til þess, að fræðimenn í Evrópu kynntust efni þess. Ptólemæus hyggði á þcim grunni, sem vísindamenn Grikkja höfðu öld- urn saman unnið við að leggja, en studdist jafnframt við eigin athuganir. Grundvallarkenningar Ptólemæusar voru þessar: 1. Eliminninn hefur hnatt- lcgun og snýst eins og hnöttur. 2. Jörðin hefur hnattlögun. 3. Jörðin er í miðju alheimsins. 4. Jörðin er að stærð til eins og depill samanhorið við stjörnu- himininn. 5. Jörðin er hreyfingarlaus. Með öðrum orðum: í heimsmynd Ptólemæusar sat jarðkúlan í kerfinu miðju, föst og óhitanleg. Lltan um hana var hnattlaga himinhvelfing, sem fasta- stjörnurnar sátu á, og þessi hvelfing snerist um jörðina frá austri til vesturs einu sinni á sólarhring, eða réttara sagt einu sinni á stjörnuhring, sem er örlítið skemmri tími. Auk fastastjarnanna, sem alltaf höfðu sömu afstöðu hver til annarrar, þekktu mcnn sjö himintungl, sem höfðu meira eða minna óreglu- lega hreyfingu: sólina, mánann, Venus, Merkúríus, Mars, Júpíter og Satúrnus. Til þess að skýra hreyfingar þessara reikistjarna, sem svo voru kallaðar einu nafni, var gengið út frá því, að hver reikistjarna sæti á gegnsærri kristalskúlu, sem snerist eins og stjörnuhvelfingin um jörðina. Nú var hins vegar augljóst, að reikistjörnurnar gengu ekki einfaldlega í hring í kringum jörðina; breytileg birta sumra þeirra gaf t. d. til kynna, að þær væru ýmist að fjarlægjast eða nálgast jörðina, auk þess sem ýmsar aðrar óreglur virtust vera á hreyfingum þeirra. Til þess að skýra þetta var gert ráð fyrir, að hver reikistjarna gengi eftir eins konar aukahring um punkt á kristals- kúlunni, en sá punktur færi síðan í annan lning, sem kalla mætti aðalhring, um jörðina. Reynslan sýndi, að jafnvel þetta var ekki nægilegt og að hæta þurfti við fleiri hringhreyfingum. Kúlan og hringurinn vom hin stærðfræðilega fullkomnu form, og þess vegna var talið sjálfsagt, að allar hreyfingar í himin- geimnum væru hringhreyfingar. Ptólemæus sýndi mikla snilli við að leysa þessa erfiðu þraut. Hann lét hverja reikistjörnu ganga eftir hring. Miðja þess hrings gekk svo í annan hring, og miðja þess hrings loks eftir aðalhringnum um jörðina. En jafnvel með
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196

x

Andvari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.