Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Blaðsíða 33
31
En aðeins fáa grunar, að ljóðlínur þessar flytji oss liin
dýpstu lífssannindi, og þó er það svo. Allar lifandi verur leit-
ast við að halda fótfestu þeirri og jafnvægi, er þær kunna
að hafa náð í lífinu. Sumum tekst þetta vel og sumum mið-
ur, en þá er það einmitt, að þeim „munar annaðlivort aftur
á hak ellegar nokkuð á leið“.
Alla sögu lífsins liér á jörðu mætti skrá í þessum þrem
orðum: j afnvægi, framför eða af turför. Meðan jafn-
vægið helzt, stenzt nokkurn veginn á, livað vinnst og hvað
tapast, og lengi verður ekki séð, í livora áttina er stefnt, hvorl
það er hægfara þróun fram á við og upp á við, eða eitthvað
er að síga á ógæfuhliðina niður til liins verra. En víst er um
það, að frá jafnvæginu liggja tvær leiðir, önnur upp á við til
enn frekari þróunar, en liin niður á við, til afturfarar og
ef til vill fullkomins niðurdreps. Því er rétt að liafa fulla gát
á, á hvorri leiðinni maður muni vera, uppleið eða niðurleið,
og sá, sem þykist standa, gæti þess, að hann ekki falli. Undir
því er mestöll lífshamingja manns sjálfs og komandi kynslóða
komin. En er þetta ekki aðeins líking, eða er það bjákaldur
veruleiki?
3. Lögmál lífsins. Hugsum oss, að vér eigum garð og að vér
höfum ræktað þar jarðarber og rósir eða önnur hlóm, sein
oss eru kær; eða vér eigum dúfnabúr með sérstaklega fallegu
dúfnakvni, sagði Henrv Drummond.1) Hafi garðurinn fvrir
vanhirðu sakir fallið í órækt um nokkurra ára skeið, hvað
verður þá? Auk illgresisins, sem allt ætlar að kæfa, eru jarð-
arberin, sem hæði voru væn og safamikil, orðin að litlu, óásjá-
legu skógarjarðarberi; en sú breyting hefir orðið á rósunum,
að þær eru orðnar að einfaldri villirós. Og segjum, að vér
höfurn sleppt hinu fagra dúfnakvni út í veður og vind; eftir
nokkur ár er það horfið, en í stað þess komin blágrá dúfa
með tveim dökkuin rákum á vængjum og hvít á brjóst og búk.
Hinu gullfjallaða afbrigði hefir þá kippt aftur til hinnar upp-
runalegu myndar, fjalldúfunnar. Þannig eru lögmál lifsins.
Vanrækjum við garðinn okkar, ganga plönturnar úr.sér, úr-
kvnjast; og vanrækjum við dúfurnar, fer á sömu leið. Eins
fer auðvitað með önnur húsdýr vor; höfum við ekki vakandi
auga á undaneldinu, getur því hrakað áður en varir.
En hvað skyldi þá vera um mig og þig og aðrar mannverur?
Mvndu þær ekki lúta svipuðum lögmálum? Vanræki maður
1) Henry Drummond: Natural Law in the Spiritual AVorld. 1884,
bls. 98.