Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Blaðsíða 256

254
2. efni með annarlegum eiginleikum; 3. lífverur, er verða til
stig af stigi; 4. skyni- og skynsemi gæddar verur, og loks það
5., er hann nefnir hið guðdómlega (p. 52 o. s.).
Hinir frumstæðu eiginleikar hlutanna eru þyngd, stærð og
lögun. Hinir annarlegu eiginleikar þeirra, eins og hiti, litir,
lvkt og hragð, koma auðvitað fyrst í ljós hjá skyni gæddum
verum, en eiga þó engu að síður upptök sín í eðli sjálfra hlut-
anna. Rauður hlutur sýgur t. d. í sig alla Ijósgeisla nema rautt
og verður því sjálfur rauður utan, þótt það sjáist ekki, fyrr
en augað verður til. Þessir eiginleikar eru því nýjar eigindir,
sem eiga upptök sín í lilutunum, en vindur ekki fram fyrr en
seint og um síðir, er skyni gæddar verur eru til orðnar.
Eins og' efnið hefir orðið til fyrir samhæfingu vissra efnis-
parta (rafeinda o. þvl.), eins mun mannlífið eða lægstu líf-
verur vera orðnar til úr samhæfingu vissra frumefna, er skip-
að hafa sér niður á þann hátt, að þau gætu mvndað lifandi
veru, einfruma eða fjölfruma. Vel má vera, að eitthvert alveg'
sérstakt efnafar liafi orðið að myndast, áður en lífinu og líf-
verunum vatt fram, og verða efnafræðingar að spá í eyðurnar
um það. En liilt er víst, að lifinu liefir undið fram með alveg'
nýrri eðliseigind, sem sé þeirri, að endurnærast, vaxa og æxl-
ast. En þessir starfshættir eru ekki einungis vélrænir, lieldur
og vefrænir, viðhalda lífverunni og tegund liennar. Þess-
vegna tölum vér ekki lengur um eðli einvörðungu, lieldur
um lífeðli með nýjum sérstökum starfsháttum (p. 62).
Likamslífið getur síðan af sér sálarlífið, annaðhvort
þegar í upphafi, ef lífsfrvmið sjálft er svo viðkvæmt, að það
verði þegar vart ýmissa utan að komandi áhrifa, eða það
verður að bíða þess, að sérstök skynfæri, taugar og mænu-
frumur myndist. En sálarlífið hefir einnig sína sérstöku eðlis-
eigind, fjæst þá, að geta skynjað, annað það, að geta borið
kennsl á lilutina og munað þá, en síðan áformað og fram-
kvæmt áform sín.
Þannig vindur liverri nýrri eðliseigindinni fram eftir áðra
með vaxandi samhæfingum frá einu stiginu til annars, og
getum vér sagt, að liin fyrri stig séu jafnan undanfarar og
skilvrði hinna síðari, þótt vér geturn eklci sagt, livernig hinar
nýju eðliseigindir verði til; þeim aðeins vindur fram með
hinum nýju starfsháttum sínum.
Þannig getum vér og sagt, að fram vindi alveg nýjum og
áður óþekktum eðliseigindum með félagslífi viti borinna vera
i svonefndum félagsanda og þeim nýju starfsháttum og