Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Side 202
200
kenndu landvinninga Mussolinis. Hann sagði: „Það nægir að
minna á það, að engin þjóð í lieimi mundi vilja fara í stríð
með öllum nýtízku tækjum til hernaðar, nema lienni sjálfri
væri ógnað og hrotizt væri inn yfir hennar eigin landamæri.“
Og þannig samþykktu lýðræðisþjóðirnar og helztu for-
sprakkar þeirra undirokun Abessiníu einungis til þess að
„varðveita friðinn“. Halifax lávarður sagði um likt leyti:
„Þótt Þjóðabandalagið sé göfugt, þá eru þó markmið þau,
sem það berst fyrir, göfugri, og göfugast af þeim öllum frið-
urinn.“ En sá friður var dýru verði keyptur, með margra ára
heimsstyrjöld.
Jú, friðurinn hélzt um stund, og svo þakklátur var sjálfur
árásarmaðurinn, að hann fjórum árum síðar sagði hæði Bret-
landi og Frakklandi strið á hendur. Vér vildum ekki beita
lagavaldi, en aðeins góðvilja, svo að nú verðum vér að berj-
ast við vald án laga.
Hvernig sem vér nú annars hugsum oss skipulagningu þess-
ara milliríkjamála í framtíðinni, þá er skilvrðið fyrir því, að
hún lánist, óhjákvæmilega þetta, að nægilegt vald sé að baki
öllum ráðsályktunum samveldislandanna, svo að engum tak-
ist að reisa rönd við því.
England og Frakkland hófu ekki ófrið fvrr en eftir að Þjóð-
verjar höfðu lagt Pólland undir sig, og Bandarikin, eftir að
ráðizt hafði verið sviksamlega á Pearl Harbor. Þetta var sam-
kvæmt áður yfirlýstri stefnu vorri, að ekkert væri talið árás
nema hernaðarárás. En það er seint að byrgja brunninn,
þegar barnið er dottið ofan í hann, og meinleysi vort mun
nú kosta oss óumræðanlega mörg mannslíf og fjárhæðir.
Stríðið hófst nefnilega ekki, þá er Hitler óð inn i Pólland,
né heldur þegar Japanir gerðu árásina á Pearl Harbor, held-
ur þegar Mussolini lýsti yfir því í nafni Ítalíu að hafa grund-
vallarreglur frönsku stjórnarbvltingarinnar að engu og er
Adolf Hitler lýsti vfir þessu fyrir hönd þýzku þjóðarinnar:
„Réttur er það, sem er hagsmunamál hinnar þýzku þjóðar.“
Ilin óraunsæja hugmýnd vor um, livað kallast skuli árás,
olli aðgerðarleysi voru. Okkur vanliagaði ekki um neitt. Við
höfðum engar sérstakar fvrirætlanir á prjónunum, engar hug-
sjónir, engin markmið, nema þá lielzt það að viðhalda friðn-
um og lialda óskertum þeim litlu jarðnesku gæðum, er við
liöfðum hlotið að erfðum. En liinir hjuggu sig af alefli og ár-
um saman ulidir stríð, undir árásarstríð. En við héldum að
okkur höndum og gerðum ekkert til þess að stemma stig