Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Blaðsíða 36

34
hefir að vísu enn varðveitt hið vtra auga, en að baki því er
sjóntaugin þegar evdd og úr sér gengin. Sama er að segja
um ýmsar helliskörtur og um fiska á djúpsævi, er aldrei sjá
dagsins ljós. Hitt kenuir þó og fyrir, að gömul liffæri um-
mvndast fvrir það, að þau taka upp annað starf. Þannig eru
smábeinin í miðeyra landdýra, hamar, steðji og istað, talin
ummynduð úr lálknbeinum sævardýra. Loks eru til leifar
ýmissa líffæra, sem áður voru lífsnauðsynleg, en siðar urðu
óþörf og' gengu því úr sér, eins og t. d. botnlangatotan bjá
manninum; bún er nú orðin bonum til hins mesta ógagns og
á stundum lífsbættuleg, ef hún er ekki numin burt í tæka tíð,
og svo er um fleira.
En með þessu er sýnt og sannað, að ástundun og áreynsla
mynda og móta starffærið, en vanræksla á starfinu eða notk-
unarleysi líffæranna fær þau til að ganga úr sér eða ónýtast
að fullu. Af þessu má álykta, að bæfilegt starf bafi í för með
sér áframhaldandi líf og þróun, en starflevsi eða leti aftur-
för, hnignun og dauða. Enda sýna afætur þær, er lifa fvrir-
hafnarlítið á öðrum lifverum, að þær missa fljótlega öll lielzlu
líffæri sín; þannig er sullblaðran í manninum og sauðkind-
inni ekki annað en munnur og magi bendilormsins. En þetla
er einhver hin áþreifanlegasta afturför til óæðra lífs, svo
lítilfjörlegs, að ekki er skepnum sæmandi, livað þá lieldur
mönnum, og reyna þó margir menn enn að gerast afætur
annarra í starfi sínu og lífi. En, sem betur fer, lceppa þó flestir
að því, að minnsta kosti nokkurn hluta ævi sinnar, að komast
að lifvænlegu starfi, þótl ýmsir leg'gi árar í bát, jafnskjólt
og brýnustu lífsþörfum þeirra er fidlnægt. Einstöku menn
eru þó til, sem virðast óþreytaudi í uppþrá sinni til æðra lífs;
imynd þeirra er F a u s t Goethes. En livað sagði hann eklci
um þessa uppþrá mannsins til æðra lífs undir ævilokin? —
Já, þenna skilning hefði helzt ég kjörið,
en hann má leiða æðstu speki frá:
sá einn á skilið frelsið jafnt ng fjörið,
sem fanga bað nieð hverjum degi má.
(Faust, II, 5. þætti).
G. Hæfileikar verða að eiginleikum. Menn eiga yfirleitt bágt
með að greina í milli hæfileika og eiginleika, og er það þó
tiltölulega auðvelt. Hæfileiki er megin eða möguleiki lil ein-
bvers starfs eða starfsháttar; en eiginleiki er sú starfshæfni,
er menn ávinna sér með starfinu, og þvi er orðin að meira
eða minna varanlegum eiginleika. En eiginleikinn getur verið