Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Page 210
208
um Breta, virðast þeir af ráðnum hug vilja sneiða lijá öllum
skuldhindingum að stríði loknu. En það spáir ekki góðu um
samvinnuna eftir á.
Kærulevsi Amerikumanna um friðargerðirnar fær oss þó
enn meiri áhyggna en tregða sumra bandamanna vorra. Það
er eins oð Sumner Welles aðstoðarráðherra og aðrir mikils-
megandi ráðamenn vorir hafa sagt: Ef vér fáum ekki yfir-
gnæfandi meiri liluta þjóðarinnar að haki stjórninni í þess-
um alþjóða-friðarmálum, þá munum vér missa friðarins nú
eins og í liinni fvrri heimsstyrjöld. En það mun reynast næst-
um því eins erfitt að vinna friðinn eins og að vinna stríðið,
eins og sýndi sig eftir heimsstyrjöldina fyrri.
En ef vér eigum að vinna friðinn, þá heldur Hull og félagar
hans, að vér verðum þegar að fara að leggja drög til hans, því
að þessi batnandi heimsskipan, sem þeir hafa fvrir sjónum,
krefst hæði fjárhagslegra og stjórnarfarslegra fórna. eink-
um af Bretum og Hollendingum. Fjárhagslega t. d. táknar
það endalolcin á einræði Breta og Hollendinga, sem þeir höfðu
fvrir stríð á hráefnum eins og gúmmíi og tini, og að brezka
heimsveldið hætti við innanrikis tollaívilnanir sínar. Stjórn-
arfarslega táknar það það, að Indland verði gefið frjálst, að
Ivína fái Hong Kong aftur, og að Hollendingar auki að mikl-
um mun heimastjórn Austur-Indía. Loks táknar það yfirum-
sjón hinna sameinuðu þjóða með áríðandi samgöngustöðvum
eins og' Singapore, Suez-skurðinum og Gibraltar.
Ráðunautarnir í Washington eru nú þeirrar skoðunar, að
hægara muni að telja handamenn vora á það nú að færa
þessar fórnir en eftir að húið er að sigrast á ríkjum þeim,
sem hafa ógnað tilveru þeirra. Eins hugsa ráðunautarnir, að
ef hatnandi heimsskipun á að geta hafizt, verði að revna
að koma henni á þegar eftir stvrjaldarlok, svo að engin
töf eða misbrestur verði á samvinnunni. En þetta tekst þvi
aðeins, að menn komi sér fyrir fram saraaii um friðarskil-
málana og reyni þegar að framkvæma þá eins og unnt er,
meðan á stríðinu stendur.
En öll þessi ráðagerð hvílir á þeirri ætlun, að slík batnandi
heimsskipan geti aðeins komizt á fyrir forgöngu hinna sam-
einuðu þjóða; þær einar hafi máltinn, hjálparmeðulin og það
áhrifavald, sem nauðsynlegt er til slíkrar forgöngu.
Stærsta skrefið, sem stjórn Bandaríkjanna hefir enn stigið
í þessa átt, er undirskrift hins svonefnda Aðal-láns- og
1 e i g u k j a r a s a m n i n g s (Master Lend-Lease Agreements)