Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Síða 56
54
menn geti ekki gætt hófs nema þeir fari í algert bindindi.
En — geta menn ekki gætt hófs i mat og drykk, þótt þeir
fari ekki í algert bindindi? Menn ættu að reyna að fara i
algert matarbindindi og sjá, hvaða afleiðingar það liefði; og
menn ættu að bætta að neyta vatns um nokkurn tíma til
þess að láta sér skiljast, að hófsemi og bindindi eru sitt hvað.
Bindindi er alger afneitun einbvers, eins og óbóf er taumlaus
ofnautn þess; en þar er bófsemin einmitt það bil beggja að
forðast öfgarnar. Þó skal því alls ekki neitað, að bindindi á
vín og tóbak og önnur nautnameðul gæti verið bæði þarft og
æskilegt sem undirbúningur undir lífið og eins til þess að
venja sig af ofnautn þess. Bann, bindindi o. fl. eru aðeins
bjálparmeðul til innri hófstillingar; en á það stig eiga menn
helzt að komast, að menn þurfi þessa alls ekki með; þvi að
lang-æskilegast er, að menn geti haldið sínu sálarlega jafn-
vægi og bafi livorki þörf né löngun til slíkra nautna. Það er
tryggara en bæði bann og bindindi.
7. Bæling hvata. En þá komum vér að binni spurningunni,
sem nátengd er þessari: Hvort eigum vér heldur að bæla
hvatir vorar og brjóta þær algerlega á bak aftur eða reyna
að göfga þær með því að setja þeim æðri og göfugri mark-
mið? —
Það varð einn meginþátturinn í siðakenningum Stóumanna
síðustu aldirnar fyrir Kr. b. og hefir fvlgt siðalærdómi krist-
indómsins því nær alla tíð síðan, að réttast væri að bæla eða
brjóta jafnvel á bak aftur allar boldlegar bvatir og sterk-
ar tilfinningar, rýma þeim belzt alveg burt úr liuga sér, en
láta skynsemina eina eða þá takmarkalausa hlýðni við guð
og vfirboðara sína öllu ráða um breytni sína og framferði.
Þetta var a kirkjunnar máli nefnt að afneita beiminum, aga
holdið, pynda það og devða. í kaþólskum sið voru klaust-
urheitin þrjú: að lifa í fátækt, lifa í skirlífi og heita guði og
kirkjunni skilyrðislausri hlýðni. Allt líf manna átti belzt að
verða ein samfelld sjálfsafneitun og guðræknisiðkun. En
hvernig fór? — Varð ekki leiðinn á öllu andlegu (aceclia)
einhver útbreiddasta klaustursýkin; sökktu menn sér ekki
á stundum niður í svall og saurlifnað, og fór ekki um eitt
skeið svonefnt „djöfulæði“ eins og faraldur yfir löndin? —
En djöfulæðið var einmitt í því fólgið að mæla lastmæli gegn
öllu því, sem heilagt var, og sökkva sér niður í svall og saur-
lifnað.
Hin nýrri sálarfræði og þó einkum sú grein bennar, er s á 1-