Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Blaðsíða 186
184
vilja leggja undir úrskurð hans, og að hann liggur niðri þess
í milli.
„Hinn fasti dómstóll í alþjóðarétti“ var stofn-
aður með alþjóða samþykkt, sem venjulegast er nefnd „Stofn-
skrá“ dómsins, 1921. Stofnskrá þessi var endurskoðuð 1929,
en breytingarnar á henni eru ekki enn komnar til fram-
kvæmda. Dómararnir eru tilnefndir á eftirfarandi liátt: Til
þess að tilnefningin fengi ekki á sig neinn pólitískan blæ, var
gengið fram lijá ríkisstjórnum landanna, en horfið að því,
að láta dómendur tilnefna menn í dóminn. Skyldu dómendur
hvers lands tilnefna 4 menn, er liæfir þættu í hinar æðstu
dómarastöður eða væru viðurkenndir sérfræðingar í alþjóða-
lögum. En úr þessum dómaraefnum skvldu svo samkunda og
ráð Þjóðabandalagsins hvort um sig velja 15 aðaldómara og
4 varadómara með meirihluta kosningum. Ef tveir dómarar
sömu þjóðar voru kosnir, átti aðeins sá eldri að fá sæti í
réttinum. Og gæti ráðið og samkundan ekki komið sér saman
um fulla tölu dómenda, mátti dómurinn sjálfur útnefna þá,
sem á vantaði. Dómstóllinn er starfshæfur með 9 dómendum
og í minni háttar máluin, er krefjast skjótrar afgreiðslu, þykir
nægja, þótt þeir séu færri.
Dómstóllinn getur dæmt mál allra þeirra þjóða, er í Banda-
laginu eru, eða getið er um í sáttmála þess og jafnvel ann-
arra þjóða undir skilyrðum, sem ráðið og samkunda Þjóða-
bandalagsins kunna að setja. Dómsvald hans nær til „allra
þeirra mála, sem málsaðilar kunna að skjóta til hans, en þó
einkum þeirra, er um ræðir i samningum og gildandi sam-
þykktum". Þó gildir þetta ekki nema því aðeins, að báðir að-
ilar skjóti máli sínu til dómsins; og eigi annar aðili samlanda
í dóminum, hefir hinn rétt til að útnefna annan sér samlend-
an dómara. Auk þess getur dómurinn fjallað um mál, er
risa út af sanmingum, þar sem þess beint er getið, að þau
skuli lögð fyrir hann, ef ágreiningur rís, en það á nú við um
fjölda milliríkjasamninga, er gerðir hafa verið hin síðari ár;
og i öðru lagi getur hann dæmt þau mál, er getur um i 36.
gr. Þjóðabandalags-sáttmálans, ef málsaðilar beint óska þess
og skuldbinda sig til að hlíta dómsúrskurði hans, en þau eru:
1. Túlkun gerðra samninga; 2. Spurningar um, livað séu al-
þjóðalög; 3. Hvort einhver staðreynd, er átt hefir sér stað,
eða kann að eiga sér stað, geti talizt brot á milliríkja-skuld-
binding; 4. Eðli og upphæð skaðabóta fyrir brot á milliríkja-
skuldbindingu.