Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Page 237
235
út frá viðhorfi hvers einstaks manns til lífsins og trúarinn-
ar. Sumir myndu játa henni afdráttarlaust og sumir neita.
Fjöldi manns hugsar ekki um annað hversdagslega en að lifa
lífinu og láta svo að segja hverjum degi nægja sína nantn og'
þjáningu, og þeir myndu þá sennilega láta sér hina veraldlegu
siðfræði nægja, ef þeir annars liugsuðu nokkuð um slíkt.
En það er á alvörustunduin lifsins eða þegar eitthvað blæs
á móti, að menn taka að vakna til umhugsunar um, hvernig
tilverunni sé farið og hvað kunni við að taka að þessu lifi
loknu. Og sumir eru svo gerðir, að þeir hugsa meira um dauð-
ann en um lífið, sem þeir lifa, og hræðast hann úr hófi fram.
Þessum mönnum er trúin oft hrein lífsnauðsyn. En jafnvel
þótt menn liugsi nú ekki um dauðann öðru fremur, þá er
siðgæðið ekki einungis fólgið í hugsun og tilfinningu, iield-
ur og í lífi og breytni, og má þá vel vera, að það þarfnist auk-
ins styrks og hjálpar einhversstaðar að til þess bæði að stand-
ast freistingarnar og sigrast á örðugleikum lifsins og eins
til hins, að koma einhverju góðu og göfugu til leiðar i lífinu.
En spurningunni um samband siðgæðis og trúar verður ekki
að fullu svarað fyrr en vér sjáum, livað trúin getur veitt.
4. Hvað veitir trúin manni? — Ævin er stutt, en listin er löng
og sérstaklega sú list að gera sinn innra mann að siðrænu,
göfugu listaverki. Flestir verða ekki nema hrot úr því, sem
þeir vildu verða, og svo er ævin á enda óðar en varir. Og
svona fer ekki einungis fyrir hverjum einstökum, lieldur og'
fyrir heilum kynslóðum, kynslóð eftir kynslóð. Menn fæð-
ast yfirleitt með sömu hvötum og svipuðum ágöllum, og lifa
lífinu fremur gájauslega vel flestir; auk þess skapa menn
sér einhverjar fánýtar hugsjónir, sem þeir þó fara ekki eftir
nema að einhverju litlu leyti. Og svona lifa menn, berjast,
þjást og devja kynslóð eftir kvnslóð. Sem betur fer nær þó
einstaka maður meiri fullkomnun og getur þá orðið öðrum
til fvrirmyndar. Og líklegt er, að heiminum miði eitthvað
eilítið áfram með hverri kynslóð, einkum á sviði vísinda og
tækni. En hvers virði er það, þótt einhver framför verði hér
á þessari litlu jörð vorri, á þessu litla afdalakoli alheimsins,
ef tilveran í heild sinni er tilgangslaus og allt hverfur á end-
anum til moldar, ofan í hina sameiginlegu opnu gröf?
Og hvernig á að bæta þeim aragrúa kynslóða, sem lifað
hafa í þessum heimi, allt það böl, sem þær hafa orðið að
liða til þess einungis að deyja og sjá engan árangur strits
síns og armæðu? Vér getum að vísu sagl, að annaðhvort sé: