Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Blaðsíða 176
XX. Alþjóðaréttur og réttlát
samskipti þjóða.
1. Alþjóðaréttur. Það mun þykja nokkuð fráleitt að fara að
tala um alþjóðarétt og réttlát samskipti þjóða í milli einmitt
nú, á meðan stríðsbálið geisar um heim allan. En það er þó
lielzt á slíkum tímum, þá er engu er eirt og engin þjóð getur
verið örugg um framtíð sína, að menn finna livað gleggst til
þess, hve mikils virði það væri, ef engin þjóð gæti gengið á
rétt annarrar, og hve æskilegt það væri, ef þjóðirnar gætu
lifað í friðsamlegum samskiptum hver við aðra. Einmitt þá
finna menn miklu hetur til þess en nokkuru sinni endranær
og spyrja ósjálfrátt, hvaða tilraunir hafi verið gerðar til þessa,
hvern árangur þær hafi borið og hvort nokkrar horfur séu á,
að þetta megi takast betur eftirleiðis en hingað til og þá, með
hvaða hætti.
2. Upptök alþjóðaréttar. Það var einmitt upp úr trúarbragða-
stvrjöldunum á lö. og 17. öld, sem jafnan munu taldar ein-
hver mesti smánarblettur á sögu kristninnar, af þvi að þær
sýna, live lítils megnug kristnin var að sporna við ófriði, og
að hún jafnvel sjálf gat örvað til liinna ægilegustu stvrjalda
og mannvíga, að menn tóku að hugsa um svonefndan al-
þjóðarétt bæði í stríði og friði.
Sjálfsagt hafa menn allt fram til þess tíma stuðzt við
ýmsar óskráðar venjur, en þær lítt mannúðlegar, hæði í stríði
og friði. En einmitt i trúarhragðastyrjöldunum og upp úr
þeim tóku menn þó að hugsa um, hversu berskjaldaðir og
gjörsamlega réttlausir þeir voru gegn öllum ógnum og að-
gerðum styrjaldaraðila og jafnvel gagnvart sínum eigin
stjórnendum, ef því var að skipta; en einmitt þá kom út
fyrsta ritið um þessi mál, Hugo Grotius: De jure belli
ac pacis (Um réttinn í striði og friði, 1625).
1 innganginum að riti þessu kemst höf. svo að orði: „Ég
sá slikt taumlevsi til þess að stofna til ófriðar ríkjandi í heimi
kristinna manna, að jafnvel siðlausar þjóðir hefðu mátt