Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Page 269
267
mér þó, sem ég verði að tvlla ofurlítið undir skoðanir S. Alex-
anders á þessu. Og er þá fyrst að spyrja um svonefndan „ann-
an heim“ eða „æðri heima“, hvort hann eða þeir geti verið til.
10. Æðri heimar. Oft lala menn um annan heim og æðri
heima eins og einhvern sjálfsagðan hlut. En ef þeir eru spurðir
um, livar þeirra sé helzt að leita, verður þeim oft svars vant
eða þeir segja, að þeir séu algei'lega andlegs eðlis. Nú þekkj-
um vér ekki annað en efnisheiminn og lif og anda aðeins i
sambandi við hann, Vér þekkjum að nokkru vora eigin ver-
aldarevju, Yetrarbrautina, og vitum um fjölda annarra slíkra
veraldareyja víðsvegar um geiminn, og þær eru allar bundn-
ar efninu og hverfulleik þess. En þar með er alls ekki sagt,
að aðrir æðri heimar geti ekki verið til. Og þar minnist ég
fvrst orða hins fræga þýzka eðlisfræðings Herm. v. Helm-
hol tz, þar sem hann í niðurlagi erindis síns um uppruna sól-
kerfanna likti lífinu við ljósið og ljósinu við hitasveiflurnar,
sem það var sprottið af, og segir síðan: „Það, sem heldur áfram
sem hinn sérstaki einstaklingur, er, likt og ljósið og hitasveifl-
urnar, aðeins ákveðin hreyfimynd, sem alltaf er að soga
nýtt efni inn í hringrás sina og ryðja hinu ganda frá sér.
Heyrnarlaus áhorfandi þekkir aðeins hljóðsveifluna að svo
miklu levti sem hún er sjáanleg og finnanleg í föstu efninu.
Eru þá ekki skynfæri vor, hvað lifinu viðvíkur, lik liinum
daufu eyrum?”1) Skyldu ekki augu vor og eyru vera svo tak-
mörkuð, að vér getum ekki greint þessa æðri lieima, þótt þeir
kunni að vera til?
Mannlegt eyra nær tæjilega vfir meira tónsvið en 11 átt-
undir, en þar fyrir ofan er fjöldi tóna, sem vér fáum alls
ekki numið. Og þótt mannlegt auga sé miklu fínna skyn-
færi en heyrnin, þar sem það getur numið frá 450—800 billj-
ónir Ijóssveiflna á sekúndu, þá greinir það þó ekki nema sem
svarar 1 áttnnd lita í litrófinu, en þar fyrir ofan eru fjöhnargir
geislar og geislategundir, svo sem X-geislar, gammageislar
og geimgeislar, sem vér alls ekki fáum greint eða numið. Um
þetta segir Jeans2): í söngfræðinni segjum vér, að tónn,
sem hefir hálfa bylgjulengd annars tóns, sé einni áttund hærri
en hann, og sama mætti segja um alla geislan. Vér vitum t. d„
að yzti fjólublái liturinn í hinu sýnilega litrófi voru er hér
um bil einni áttund hærri að sveiflufjölda en yzti rauði litur-
1) Herm. v. H c 1 m h o 11 z : Uber die Entstehung des Planctensystems,
1871.
2) James Jeans: Thc Mysterious Universe, 1930, p. 71 og 77.